Xii bob. Nizo va stressni boshqarish

Nazorat savollari
1.
Nizo nima? 
2.
Nizolarning kelib chiqish sabablari nimada? 
3.
Nizolarning qanday xillarini bilasiz? 
4.
SHaxslararo va shaxs bilan guruh o‘rtasidagi nizolarning kelib chiqishiga sabab 
nima? 
5.
Guruhlararo nizolar to‘g‘risida nimalar deya olasiz? 
6.
Ochiq va yopiq nizolar ob’ektiv va sub’ektiv nizolardan nimalar bilan farq 
qiladi? 
7.
Konstruktiv va destruktiv nizolar deganda nimani tushunasiz? 
8.
Nizo jarayon sifatida qanday bosqichlarni o‘z ichiga oladi? 
9.
Nizoning funksional va disfunksional oqibatlari deganda nimani tushunasiz? 
10.
Tarkibiy-tashkiliy usullarning mohiyati nimada? 
11.
Strategik usullar to‘g‘risida nimalar deya olasiz? 
12.
Rahbar nizoni bartaraf qilish uchun qanday yo‘l tutishi kerak? 
13.
Stress nima? 
14.
Stressning sabablar nimada? 
15.
Stress qanday boshqariladi? 
16.
D. Karnegining tinchlik va baxt yaratishning etti yo‘li nimalardan iborat? Baxt 

---

va halovatga erishishning etti qoidasi-chi? 
 
XIII BOB. TAVAKKALCHILIKNI BOSHQARISH 
13.1. Tavakkalchilik va xavf turlari 
O‘zbek tilining izohli lug‘atida “tavakkal” tushunchasi: uzoq mulohaza qilib 
o‘tirmay, nima bo‘lsa bo‘lar, “yo ostidan, yo ustidan” zaylida qilingan harakat 
ma’nosida talqin qilinadi. Tavakkalchi tushunchasi esa tavakkaliga, tavakkal bilan 
ish qiluvchi ma’nosini beradi. 
Amerikalik ishbilarmonlarga xos bo‘lgan tavakkalchilikni Amerika 
iqtisodiyotiga “chapani” muhojirlar olib kelganlar va singdirganlar. Ular o‘troq va 
ehtiyotkor erli aholini o‘z ishbilarmonlik faoliyatida tavakkalchilik ham qilib 
turishga majbur etishgan. 
Amerikacha ta’rifga ko‘ra, tavakkalchilik - bu biror ish bilan shug‘ullanish 
oqibatida zarar ko‘rib qolishdan qutulib qolish imkoniyati. Albatta, ba’zi xavflarni 
sug‘urta kompaniyalari bilan shartnoma tuzish orqali oldini olish mumkin. Biroq 
xavfning asosiy og‘irligi, ya’ni: 
• 
menejerning xatosi; 
• 
narx o‘zgarishi; 
• 
talabning susayishi; 
• 
noto‘g‘ri tanlangan loyiha; 
• 
ishchilarning noroziliklari va boshqalar ishbilarmonning elkasiga tushadi.
 
Ammo umuman, xorij tajribasi ishbilarmonlik tavakkalchiliksiz mumkin 
emasligidan guvohlik beradi. Kimki hech bir tavakkal qilmasa, oxir-oqibatda 
xonavayron bo‘ladi. 
Ishbilarmon o‘n ming yoki millionlarni hali chiqarmagan mahsulotining bozori 
yurishishi kafolatiga ega bo‘lmasdan, ular ustida tadqiqotlar olib borishga, ishlab 
chiqarishni kengaytirish va yangilarini qurishga tavakkal qilib sarflaydi. Uning har 
bir harakatida omadsizlik xavfi yashiringan. 
Xavflilik omili mablag‘ va quvvatlarni tejashning kuchli rag‘batlantiruvchisi 
hisoblanadi. U: 
• 
korxona (firma)ning loyihalar rentabelligini ming bora tahlil etishga; 
• harajatlar bo‘yicha hisob-kitobni puxta bilishga; 
• quvvatlarni sotib olish va kadrlarni yollashga o‘ta jiddiy yondoshishga majbur 
etadi. 
Shunday qilib, tavakkalchilik har qanday ishlab chiqaruvchi yoki har qanday 
bank faoliyatining vaziyatga bog‘liq bo‘lgan tomoni bo‘lib, shu faoliyatning oxiri 
nima bilan tugashi noaniqligini va omad yurishmasa, oqibatda zarar ko‘rishi 
mumkinligini aks ettiradi. 

---

Tavakkalchilik foydadan mahrum bo‘lish va boshqa sababalarga ko‘ra zarar 
ko‘rish singari yomon oqibatlar ro‘y berish ehtimoli bilan ifodalanadi. SHu 
ma’noda: