1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
89 
tushgan oqsil 5000 g da sentrifugalanadi so‘ngra suvda resuspenziyalanadi. Oqsil 
yana ikki marta sulfat ammoniy bilai cho‘ktiriladi. 4°S ga suvga qarshi 
dializlanadi. Suv dializ davomida bir necha marta almashtiriladi. Dializ oxirida 
muhit pH ini 7,0 keltiriladi, "so‘ngra 60000—100000 g da sentrifuga qilinadi va 
yirik zarrachalar yo‘qotiladi. Olingan oqsilni ultrabinafsha nurlarini maksimum 
yutishini minimum yutishiga nisbati : A 
280
/
250
=2,4 bo‘lishi bilan tavsiflanadi (10). 
2. Virus oqsilini kislota bilan ekstraksiyalash.
Viruslarning ishqorga 
nisbatan o‘ta chidamlilari ham bor. Bunday hollarda virus zarralarini buzish 
uchun kislotadan foydalaniladi. Virusning suvli eritmasiga (10 - 30 mg/ml) ikki 
hajm sovutilgan sirka kislotasini aralashtirib turgan holda quyiladi. CHo‘kmaga 
tushgan nuklein kislotani sentrifuga yordamida ajratiladi, cho‘kmausti 
suyuqligidagi oqsil 2 - 3 kun 4°S li suv yordamida dializlanadi (bu vaqt ichida 
eritmadagi oqsil izoelektr nuqtasiga etib keladi). Dializ qopchasidagi oqsil ajratib 
olinib sentrifugalanadi. Cho‘kma qaytadan suvda eritiladi, oqsilning pH i 
suyultirilgan ishqor bilan pH 8,0 ga keltiriladi. Oqsil eritmasi 100 000 g da 1 soat 
davomida sentrifugalanib parchalanmagan virus va denaturatsiyaga uchragan 
oqsildan ajratiladi. Cho‘kma ustidagi oqsil eksperimentlarda ishlatilishi mumkin. 
3. Issiq tuzli eritmalar yordamida virus oqsilini ajratish.
Bu usul beda 
mozaikasi virusi kabi 81% oqsil va 19% RNK-li tayoqchasimon virusdan oqsil 
subbirliklarini ajratib olishda ishlatiladi. 0,01 M fosfat buferidan (pH 7,0) virusli 
suspenziyaga (130 mg) teng hajmda 2 M NaCl solib aralashtiriladi va 20 minut 
45°S da inkubatsiya qilinadi. Ajralib chiqqan oqsilni eruvchanligini pastligi 
sababli eritma loyqalanadi. 20 minutdan so‘ng eritma sovutiladi va 
sentrifugalanadi. Oqsil cho‘kmaga tushadi, RNK va uning parchalangan 
bo‘laklari cho‘kmausti suyuqligida qoladi. Cho‘kmani 1 M NaCl bilan yuviladi 
va sentrifugalanadi. Cho‘kmadagi oqsil 0,01 M fosfat buferi (pH 7) 0,005 M DDS 
ishtirokidagi eritmada eritiladi. Eritma 24 soat distillangan suvda dializlanadi, 
oqsilni 0,66 hajmdagi to‘yingan ammoniy sulfati bilan cho‘ktiriladi. Cho‘kma 
qaytadan 0,05 M DDS tutuvchi fosfat buferida qaytadan eritiladi va 4 soat 
davomida 0,005 M DDS tutuvchi fosfat buferida dializlanadi. Shu usulda 
ajratilgan oqsilnining molekula massasi 34000 tashkil qiladi, oqsil serologik 
faolligini to‘la saqlaydi. 
4