1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

5. Detergent va fenol bilan ekstraksiyalash usullarini birgalikda 
qo‘llash.
Avvalo virusli suspenziyani fenol bilan ekstratsiya qilishdan oldin virus 
zarralari detergent bilan (DDS) parchalanadi. Tomat tupini pakanalashishi 
virusining RNK si ushbu usul yordamida ajratilgan. Yashur virusining RNK si, 
Fx174 bakteriofagini DNK si va hokazolar nuklein kislotalarini ajratishda ushbu 
metoddan foydalanilgan. 
6. Nuklein kislotalarni ajratishda fermentlarni ishlatilishi. 
Nuklein 
kislotalarni ajratishdagi eng qiyin jihati ularning virus oqsillaridan ajratishdir. 
Oqsillarga proteolitik fermentlar yordamida ishlov berib, so‘ngra detergent va 
fenol bilan ishlov berish kerak. Ferment sifatida pronaza (ospovaksina virusining 
DNK sini ajratishda) va papain (adenoviruslar DNK sini ajratishda) ishlatiladi. 
YUqoridagi metodlardan tashqari bir qancha boshqa metodlar ham bo‘lib, 
ularning birorta universali yo‘q, har bir virus uchun konkret uslub ishlab chiqish 
zarur. 
Virus oqsillarini ajratish 
Virus oqsillarini ajratish jarayonida ishlatiladigan metod oqsilning 
birlamchi strukturalarini saqlaydigan, ikkilamchi va uchlamchi strukturalarini 
uzsa ham qayta tiklanishi oson bo‘lishi kerak. Avvaldan to‘rtlamchi strukturalarni 
buzish virus zarralarini kislota, ishqor yoki detergent yordamida amalga 
oshiriladi. Ba’zan mochevina yoki oqsil tabiatli moddalar xam ishlatiladi. 
1
. 
Ishqor yordamida "yumshoq" usulda virus oqsilini ajratish. 
Virus 
nreparatini (TMV) sovuqda ishqoriy muhitda (pH 10-10,5) inkubatsiya qilish, 
undan 90000—100000 molekula massaga teng "A-oqsilini" ajratishga olib keladi. 
Parallel ravishda RNK oligonukleotidlargacha gidrolizlanadi. Ishqoriy muhit 
borat, karbonat va glitsin buferlari yordamida yaratiladi. Ba’zi amin spirtlari 
(etanolamin) ham ishqoriy buferlarga o‘xshash samara beradi. 
TMV dan oqsil ajratish uchun 10 mg/ml konsentratsiyali virus 
suspenziyasini sellofan qopchasiga solinadi va 0,1 M karbonat buferida 4°S pH 
10,5 da 2-5 kun dializ qilinadi. Parchalanmagan virus sentrifugalash yordamida 1 
soatda 105 000 g da ajratiladi. Cho‘kma tashlangandan so‘pg cho‘kmausti 
suyuqligiga teng hajmda to‘yingan ammoniy sulfatini solinadi. Cho‘kmaga 

---