1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

Gelfiltratsiyada ishlatiladigan muhitlar (Vahobov, 1970) (8) 
Gelfiltratsiya uchun ideal muhit - muhitning adsorbsiya qilish xususiyatining 
yo‘qligi, barqarorligi va denaturatsiyalanmasligidir. Muhitda poralarni turlari 
diapazonini kengligi uni har xil o‘lcham va molekula massasiga ega 
makromolekulalarni o‘rganishga imkon tug‘diradi Ammo shu vaqtgacha ideal 
muhit hali bo‘lmagan. Eng tarqalganlari dekstran gellari (sefadeks), poliakrilamid 
gellari (biogel R), agar va agaroza gellari (sefaroza, sagaroza), hamda porali 
shishalar bo‘lib hisoblanadi.
 
1. Dekstran gellari
. Bu gellar bakteriyalarning mahsuloti bo‘lib suvsiz 
muhitda epixlorgidrin bilan ko‘ndalangiga tikilgan. Bu gellar "sefadeks" deb 
nomlanadi. Suvda erimaydi, inert, granulalari sferasimon shaklga ega, suvli 
eritmalarda oson bo‘kadi va 1 mln molekulyar massasga ega biopolimerlarni 
gelfiltratsiya qilishda ishlatiladi. Gelning suv tortishi undagi tikilish miqdoriga 
bog‘liq., 8 - jadvalda sefadeks turlari va ularning xususiyatlari sanab o‘tilgan. 
8 - jadval 
Sefadeks tiplari va ularning tavsifi (16) 
Tip 
Taqribiy geldan 
Suv yutishi 
Gelning to‘la 
Zarraning 

---

 
 
70 
chiqarish 
chegarasi (mol. 
massa) 
gramm suv/ 
gramm quruq 
gel 
hajmi (ml da) 
o‘lchami 
(mkm) 
Sefadeks G —10 
700 
1,0±0,1 
2-3 
40-120 
SefadeksG — 15 
1500 
1,5+0,1 
2,5-3,5 
40-120 
Sefadeks G —25 
5000 
2,5±0,2 
5 
Nafis 
20-80 
Dag‘al 
100-300 
O‘rtacha 
50-150 
Sefadeks G — 50 
Nafis 
Dag‘al 
O‘rtacha 
1000 
5,0±0,3 
10 
20-80 
100-300 
50-150 
Sefadeks G —75 
5000 
7,5±0,5 
12-15 
40-120 
Sefadeks G— 100 
100.000 
10,0±1,0 
15-20 
40-120 
Sefadeks G — 150 
150.000 
15,0±1,5 
20-30 
40-120 
Sefadeks G — 200 
200.000 
20,0±2,0 
30-40 
40-120 
Sefadeks gellari virus tozalashning hamma bosqichlarida ishlatiladi, ammo 
sefaroza va agaroza gellaridek viruslarni tozalashda imkoniyatlari ancha kam 
hisoblanadi. 
Kolonka to‘latishdan ilgari sefadeksning quruq granulalari suvga yoki bufer 
eritmasiga 24-60 soatga bo‘ktirish uchun solinadi. Bo‘ktirishni tezlatish uchun 
uni suvda qaynatish ham mumkin, lekin qaynatilganda ba’zi granulalar yorilib 
ketadi, ulardan dekantatsiya yo‘li bilan tozalanadi. 
Tayyorlangan sefadeks granulalari bilan xromatografik kolonkani ma’lum 
balandligigacha to‘latiladi. O‘ziga mos bufer bilan gel yuvilgandan so‘ng uni 
xromatografiya maqsadlarida qo‘llaniladi.