1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

4.4. Viruslarni ajratish va tozalashning fizik-kimyoviy metodlari 
Bu metodlarni qo‘llaganda virus va hujayra qismlari fizik - kimyoviy 
xususiyatlariga qarab ma’lum fraksiyalarga ajraladi. 
Hamma fizik-kimyoviy metodlarni qo‘llaganda virus o‘zining birlamchi 
xususiyatlarini saqlab qolgan bo‘lishi kerak. Fizik-kimyoviy usullarning 
viruslarga bo‘lgan ta’siriga qarab "ayovsiz" (jyostkiy) va "ehtiyotkor" 
(щadyashiy) metodlarga bo‘linadi. 
1."Ayovsiz" virus ajratish 
usullari qo‘llanilganda virusli ekstraktga 
issiqlik ta’sir ettirilganda ham, virus "nativ" (o‘zgarmagan holda) holatda bo‘ladi 
yoki virusli ekstraktni muzlatib normal hujayra qismlarini denaturatsiyalanadi. 
Tozalashning bu usulini qo‘llaganda issiqlikga yoki muzlatishga chidamsiz 

---

 
 
66 
bo‘lgan hujayra qismlari denaturatsiyalanadi va cho‘kmaga tushadi. Bu
 
usulni 
boshqa metodlar bilan birgalikda qo‘llab, toza virus preparatini olish mumkin. 
Mazkur
 
metodlar termostabil va muzlatishga chidamli viruslar uchun qo‘llaniladi. 
"Beayov" virus tozalash metodlariga yana ikki faza chegarasida sirtqi 
denaturatsiyalash metodi ham kiradi. Masalan, "suv-havo", "suv - qutbsiz modda, 
suv - qattiq modda kabi ikki modda fazalari chegarasida hujayra qismlari oson 
denaturatsiyalanadi. Oqsillarni sirt denaturatsiya qilish uchun ular orasidan havo 
pufakchalarini o‘tkazib yoki xloroform va benzol bilan emulsiyalash mumkin. Bu 
usul qo‘llanilganda bir qism hujayra oqsillari denaturatsiyalanadi va erimaydigan 
holatga o‘tadi. So‘ngra ularni sentrifugalab yo‘qotiladi. Albatta bu
 
metod ham 
sirt denaturatsiyaga chidamli bo‘lgan viruslar uchun qo‘llaniladi. 
Fizik - kimyoviy ta’sirlarga sezgir bo‘lgan viruslarni tozalash uchun fizik - 
kimyoviy usullarni virusni "ayaydigan" metodlari qo‘llaniladi.