1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

3.Kimyoviy tuzilishi va ichki strukturasining barqarorliklarining 
farqlanishiga asosan fraksiyalash: 
a) qizdirib denaturatsiyalash,
 

---

 
 
65 
b) har xil sharoitda saqlash, 
v) ion kuchini yoki pH ni o‘zgartirish, 
g) ma’lum ionlarni (Sa
++
, Mg
++
) ishlatish. 
4. Zarralarning sirtqi zaryadlariga asoslanib: 
a) e
ktroforez yoki pH gradientida elektroforez,
b) 
izoelektrik pretsipitatsiya, 
v
) ion almashish xromatografiyasi. 
Ushbu usullarni har xil kombinatsiyada ishlatib virus zarrasini faolligini 
saqlagan holda tozalash mumkin. 
Virus ajratish va tozalash metodlarini shartli ravishda ikki guruhga: 
kimyoviy va fizik - kimyoviy metodlarga bo‘lish mumkin (8). 
Viruslarni tozalashning kimyoviy usullari 
 
Bu usullarni qo‘llaganda virus kimyoviy moddalar (etanol, ammoniy sulfati, 
polietilenglikol) bilan cho‘ktiriladi. Bu guruhga yana tozalash jarayonida 
aralashmaga fermentlar bilan ishlov berish (hujayra qismlarini fermentlar bilan 
parchalash) kiradi. Ammoniy sulfati bilan cho‘ktirish ikki bosqichda o‘tkaziladi: 
1. Virus ekstraktiga faqat hujayra qismlarigina cho‘kadigan miqdordagi tuz 
solinadi va uni sentrifugalash bilan ajratib tashlanadi. So‘ngra cho‘kma usti 
suyuqligiga yuqori konsentratsiyadagi (25 - 30%) ammoniy sulfati qo‘shiladi. 
Hosil bo‘lgan virus cho‘kmasi sentrifugalanib ajratib olinadi. Bu usulni bir necha 
marta qaytarilib toza virus preparati olinadi. Metodni faqat yuqori 
konsentratsiyadagi tuzga chidamli bo‘lgan viruslar uchun qo‘llaniladi. Kimyoviy 
metodni qo‘llaganda ko‘pgina beqaror (labil) viruslar tozalash jarayonida 
faolligini yo‘qotadi yoki parchalanadi, chunki kimyoviy moddalarni qo‘llaganda 
ular virusni denaturatsiyaga uchratadi. Agar virus fermentlar ta’siriga chidamli 
bo‘lsa, u holda virus suspenziyasi proteoletik fermentlar yoki nukleazalar bilan 
ishlov berilib, hujayra oqsillarini va nuklein kislotalarini mayda molekulali 
birikmalargacha parchalanadi. So‘ngra virus ekstraktini boshqa metodlar qo‘llab 
tozalanadi (36).