1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

Tomat viruslarini identifikatsiya kilishda foydalaniladigan ba’zi 
xususiyatlari 
Virus 
Simptom 
XTFY 
OSM 
DSHS 
Ser 
Kirit-
ma 
Morfo-
logiya, 
nm 
TMV 
Mozaika, bargini ipsimon 
shakli bo‘lishi, meva ichi 
qo‘ng‘ir rangga kiradi 
0 -
TMV-
93
0
, 
Aukuba 
shtamm, 
K-TMV 
80° 
1;1000
000 
oylar 
Tomc
hi 
usul 
Tuklari
da 
ignasi
mon, 
duts 
imon 
kris 
tallar 
300x18 
290x18 

---

 
 
52 
TZV 
Bargni zarhallanishi, 
mevada yumaloq halqalar 
40 - 48° 
1;100-
1;5000 
4 - 10 
soat 
40 
TBV 
Mozaika, o‘ta shohlash, 
barglarini maydalashishi, 
barg shaklini o‘zgarishi, 
buralishi, mevasi may 
dalashishi, urug‘i 
etilmaydi. 
50-55° 
200 
B V -
1
Bargi ipsimon, 
paporatniksimon shaklga 
kirishi 
60 - 70° 
1; 
10000 
6 - 8
kun 
Tomc
hi 
usul 
35 
KXV 
Virulent shtammlarda: 
bargda nekroz, keyinchalik 
nekrozli halqa hosil 
bo‘ladi. Virulentligi 
kuchsiz shtammda: xol-
xollik va uni tezda 
yo‘qolishi kuzatiladi. 
70° 
10
5 
Tomc
hi 
usul 
- 
480-12; 
520x10 
KYB 
Barg tomirlarini oqarishi 
(rangsizlanishi), va so‘ngra
tomirlar to‘q yashil 
hoshiyaga ega bo‘ladi 
Ba’zan simptomlar noaniq 
bo‘lib, tezda yo‘qoladi 
55-60°S 
1;1000
-
1:8000 
Tomc
hi 
usul 
756 x12 
BMV 
Bargni har xil jadallikdagi 
mozaikasi, o‘tkazuvchi 
to‘qimalar -ning nekrozi 
62°-
64°S 
1:2000
-
1:1000
0 
3 - 8
kun 
Ikkiy
oqla
ma 
immu
nodiff
uziya 
e ) "Kiritmalar" usulini qo‘llash. Tomat barglaridan TMV ni kristall 
kiritmalarini kuzatish ancha keng tarqalgan. Barg tukchalaridagi hujayralardan 
kiritmalar topish tavsiya etiladi. 
Tomatni ko‘k mevalarida esa virus bargi va mevasining qoplovchi 
to‘qimalardagi kiritmalar borligiga qarab, virus aniqlanadi. Pishgan mevalarda 
kiritmalarni qidirish yaxshi natijalar bermaydi. Shuning uchun ulardan virus 
kiritmalari axtarilganda urug‘ni o‘rab olgan shilliq to‘qima analiz qilinadi. 
Kasallangan mevaning to‘qima hujayralarida har xil kattalikdagi ignasimon va 
dugsimon kiritmalar to‘plamlari kuzatiladi. Sog‘ hujayralarda esa bunday 
kiritmalar kuzatilmaydi (topilmagan). 
Preparatlar mikroskopda 200 - 400 marta kattalashtirib kuzatiladi.