1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
24 
(Amerika) va Klug (Buyukbritaniya) 
1956 
paragripp virusi 
virusilari;sitomegalovirus, respiratorno-
sinsitial viruslar;
1957 
polioma virusi 
Elektronmikroskopda 
viruslarni negativ 
kontrastlash 
1957 
viruslarni strukturalarini (N. Huxley) 
1959 
argentina gemorragik isitmasi virusi. 
1960 
rinoviruslar 
1963 
avstraliya antigeni (NBsAg) aniqlandi 
Bakteriofagni sintez 
qilish 
1967 
FX174 bakteriofagini sintez qiladi 
(A.Kornberg) 
Ospovaksina virusi 
tarkibilda DNK- 
mute,tobe, 
muxtoj(zavisimiy) RNK 
polimerazani aniqladilar 
1967 
ospovaksina (MakAuslan) 
Poliovirus genomi RNK 
si poliproteinni 
translyasiyasi sintezi 
amalga oshirildi 
1968 
poliovirus (Baltimor va Boston) 
RNK-tobe. RNK-
polimeraza 
1968 
Reovirus, paramiksa-va rabdoviruslada 
Teskari transkriptaza 
(revertazalar) 
70-yillar 
RNK-tutuvchi onkogen viruslar 
(Baltimor, Tyomin va Mizutani)
m-RNKda kep-struktura 
borligi va uni RNK 
translyasiyasida, mRNK 
3’uchida poliodinel 
ketmaketligini borligi, 
splaysing va 
enxanserlarni 
transkripsiyadagi roli 
1970 
hayvon viruslari 
1970 
V-gepatiti virusi, 
1973 
rotaviruslar va A-gepatiti virusi 
Monoklonal 
antitelalar(MKA) hosil 
qiladigan gibrid 
liniyalarni birinchi bor 
olindi 
1975 
Keler va Milshteyn 
Gepatitni har xil viruslar 
tomonidan qo‘zg‘atilishi 
tasdiqlanadi. 
1976 
gepatit A va gepatit( V Blamberg) 
1977 
delta- gepatiti viruslari 

---

 
 
25 
1983 
odam immuntanqisligi virusi 
PSR metodi ochilishi 
1985 
qator virusmlar ochildi: 
1989 
S-gepatiti virusi 
PSR metodi 
1995 
G-gepatiti viruslari 
Poliomielitga qarshi vaksinalarni amerika virusologi Sebin (attenuirlash 
asosida poliovirus shtammlarining uchta serotipiga uch valentli tirik vaksina) va 
Solk (o‘ldirilgan uch valentli vaksina) lar tomonidan yaratildi. Poliomielitga 
qarshi tirik va o‘ldirilgan vaksinalarni yaratish texnologisi Rossiya virusologlari
CHumakov va Smorodinsevlar tomonidan ishlab chiqildi. 
1945 y. da Qrim gemorragik isitmasi virusi, 1948 y. Koksaki viruslari 
kashf qilindi. 
50-yillar. 1950 y.da F. Bobbins i J. Enders lar tomonidan virusologiyada 
revolyusiya qilinadi, ya’ni ular viruslarni ko‘paytirish uchun to‘qima kulturalarini 
ishlatish metodini ishlab chiqishadi. Ularni bu metodi har qanday hujayra 
kulturasini o‘stirish imkoniyatini yaratdi. O‘stirilgan to‘qimalarni qalinligi bir 
hujayradan iborat bo‘ladi va ularda barcha hujayralarni kasallantirish imkoni 
tug‘iladi va viruslarni maksimal miqdorda ajratsa bo‘ladi, hujayra oqsillari esa 
bunda minimal bo‘ladi. To‘qima kulturalarida viruslarni o‘stirganda ulardagi 
virusning sitopatik ta’sirida hosil bo‘lgan xarakterli sitopatik o‘zgarishlarni –
“blyashka”lar yoki dog‘larni asboblarsiz ko‘rish va aniqlash mumkin bo‘ldi. 
Ko‘p viruslar to‘qima kulturasida o‘sganda gemaadsorbsiya hodisasini 
(gemagglyutinatsiyaga o‘xshash) namoyon qiladi. Bu hodisalarni spetsifik 
bo‘lishi to‘qima kulturalarida viruslarni titrlash va maxsus sivorotkalar bilan 
neytralizatsiya reaksiyalarini olib borish imkoniyatini yaratdi. 
Endi avvallari virus turiga qarab hayvonlarni virus kasalligiga nisbatan 
sezgirlgi har xil bo‘lishi kabi chegaralar yo‘qoldi. 50 yillarda bu metod 
virusologiyaning barcha tarmoqlarida keng qo‘llanildi va avval noma’lum 
bo‘lgan ko‘pgina viruslar ochildi.. 
1952 yilda Dulbekko tomonidan tovuq embrioni hujayralarining 
monosloyida blyashkalarni titrlash metodi ishlab chiqildi. Bu metod o‘z 
navbatida virusologiyaga viruslarni miqdoriy aniqlash usulini kiritdi.. 
Bu davr bakteriofaglarda ham katta yutuqlarga erishish davri bo‘ldi.
Lizogen faglar profagining induksiyasi isbotlandi (Lvov va b., 1950), 
bakteriofaglarning yuqumliligi uning oqsiliga emas, balki faqat DNK siga 
bog‘liqligi isbotlandi (Xershi va CHeyz, 1952). Umumiy transduksiya hodisasi 
kashf qilindi (Sinder, Lederberg, 1952). Frenkel-Konrat, Vilyams, Singer, 1955-
57 yy.) tamaki mozaikasi virusini rekonstruksiyalangan yuqumliligi saqlangan 
zarralarini olish, 1955 y.da SHaffer va SHverdlar tomonidan poliomielit virusini 
kristall holatida olindi. Mazkur yillarda quyidagi viruslar kashf qilindi: 1951 y. da 
sichqonlar leykozi va ESNO viruslari; 1953 y.da adenoviruslar; 1954 y.da
qizilcha (krasnuxa); 1956 y.da paragripp viruslari; sitomegalovirus, respirator-
sinsitial viruslar; 1957 y.da polioma virusi; 1959 y. da argentina gemorragik 
isitmasi virusi ochildi. 

---