1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
137 
hujayraning hivchinlariga, RNK tutuvchi faglar E.coli ni F jinsiy faktoriga ega 
hujayralariga, to‘g‘rirog‘i F-pili larga adsorbsiyalanadi. E.coli ni retseptorlari 
ancha chuqurroq o‘rganilgan bo‘lib, fagni adsorbsiya qiladigan struktura hujayra
devorida joylashgan. Hujayra devori uch qavatdan tuzilgan - tashqi – lipoproteid 
va lipopolisaxarid va ichki mukopeptid polimeri. T-3, T-4 va T-7 faglar faqat 
liopolisaxarid qavatga (uni ham maxsus L-gala-D-mannogeptozasi bo‘lsa), T-2 va 
T-6 faglar ichak tayoqchasini lipoproteid qavatiga yopishadi. T-5 fagi esa 
hujayradan gomogen preparat qilib ajratib olingan o‘lchami 30 nm lik hujayra 
strukturasiga yopishadi. Bu zarrachalar markaziy lipopolisaxarid va lipoproteid 
qavatlardan iborat. T-1 fagi uchun retseptorlar ajratish imkoni bo‘lgani yo‘q. 
Ammo bu fag faqat tirik hujayralargagina yopishadi. 
Hayvon hujayralari bilan olib borilgan tajribalar shuni ko‘rsatdiki, ulardan 
ba’zi retseptorlarni ajratib olish imkoni bo‘ldi, ya’ni poliomielit virusini hujayra 
membranasidagi lipoproteid strukturalariga, ba’zi gerpes va arboviruslarning 
retseptorlari ham lipoproteid strukturaga ega ekanligi aniqlandi. 
Gemagglyutinatsiya qiluvchi enteroviruslarni odam eritrotsitlaridagi retseptorlari 
oqsil, lipid va uglevodli qismlardan tuzilgan. Miksoviruslarni va yopishtiradigan
hujayra retseptorlari ancha yaxshi o‘rganilgan bo‘lib, ular N – atsetilneyramin 
kislotadir: 
Hujayra retseptorlari ham virus retseptorlari kabi kimyoviy ta’sir natijasida, 
mutatsiya natijasida o‘zgirishi va yuqumliligini yo‘qotishi mumkin. Natijada 
virusga chidamli hujayralar hosil bo‘ladi. 
O‘simliklarning hujayra retseptorlari 
juda kam o‘rganilgan. Masalan, 
tamaki nekrozi virusini o‘simlik bargiga yuqtirish uchun kutikulani jarohatlash 
kerak bo‘ladi. Jarohatlash natijasida o‘simlik hujayrasidagi virusga sezgir 
retseptorlar ochilishi mumkin. 
Xulosa qilib shuni aytish mumkinki,