Ozbekiston respublikasi oliy va



Download 7,4 Mb.
Pdf ko'rish
bet79/175
Sana09.07.2022
Hajmi7,4 Mb.
#760025
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   175
Bog'liq
MATEMATIKA O‘QITISH METODIKASI Алихонов



A l i x o n o v
97


Koordinata o ‘qida 
ko'rinishdagi kasrlar nol sonidan chapda 
joylashgan bo‘ ladi. Biz butun sonlar to‘piamini kengaytirish orqali — 

P
— 
va 
— ko'rinishdagi kasrlami hosil qildik. Natijada koordinata

4

P
o ‘ qida 
0, — } ko'rinishdagi sonlar to‘pIami hosil bo‘ ldi.
Bunday to'plam ratsionalsonlar to‘plami deb ataladi. Agar ratsional 

P 
*
sonlar to'plamidagi - — va — kasrlarning maxrajlari q -  
1
desak,

4
ma’ lum boMgan butun sonlar to'plami hosil bo'ladi. Bundan ko‘rinadiki, 
butun sonlar ratsional sonlar to‘plamining xususiy bir holi ekan. 
Ratsional sonlar to‘plami bilan koordinata to'g'ri chizig'i nuqtalari 
orasida o ‘zaro bir qiymatli moslik o ‘ matish mumkinmi, degan savol 
tug'ilishi tabiiydir. Bu savolga quyidagicha^javob berishimiz mumkin
aksincha, har bir nuqtaga bittadan ratsional soni mos keltirish mumkin 
emas.
Kasrlar uch xil bo'ladi:
1
. T o ‘g‘ri kasrlar. 
2
. N oto‘g‘ri kasrlar. 3. 0 ‘ nli kasrlar.
1. Agar kasrning surati uning maxrajidan kichik bo‘ lsa, bunday


1
kasriarni to‘g ‘r i kasrlar deyiladi. Masalan: — , т » т ■


6
2. Agar kasrning surati uning maxrajidan katta bo‘ lsa, bunday


17
kasriarni noto'g'ri kasrlar deyiladi. Masalan, 
- , — ... .
3. Agar kasrning maxraji bir va nol sonlaridan iborat boisa, bunday
kasriarni о *nli kasrlar deyiladi. Masalan, — =0,1; 
=0,01; ....
Kasr tushunchasi kiritilganidan keyin kasrlarning tengligi tushunchasi 
kiritiladi. Bu tushunchani o'quvchilarga quyidagicha tushuntirish 
mumkin.
Faraz qilaylik, bizga bir metr uzunlikdagi kesma berilgan boMsin. 
Agar shu kesmani teng ikkiga boisak, har bir kesmaning uzunligi ^
98


k.ibi kasr bilan ifodalanadi. Endi boiingan har bir kesmani yana ikkiga 
bo'lsak, har bir kesmaning uzunligi 
^ kasr bilan ifodalanadi. Ana
2
shu teng to‘ rtga bo‘ lingan kesmalardan ikkitasining uzunligi -
kasr 
bilan ifodalanadi. 
Bu esa butun kesma uzunJigining teng ikkiga
boMgandagi ~ kasr bilan ifodalangan qiymatiga tengdir. Shuning uchun
1 2

1
2
Bundan ko‘ rinadiki, - va kasrlarning qiymatlari teng




4
bo‘ lib, ularni ifoda qilish har xildir.
0 ‘quvchilarga kasrlarning tengligi tushunchasini tushuntirilganidan
so‘ ng kasming quyidagi xossalarini ifoda qilish mumkin.
I xossa. Agar kasming surat va maxrajini bir xil songa ko^aytirilsa,

P n
kasrningqiymati о zgarmaydi:

5 2 
10’ 
os
}
7 4 
28 ’
_1 __1 4 __4 __4 - 25__100
'

1*4 

4-25 
100'
I I xossa. Agar kasming surat va maxrajini bir xil songa bo‘ linsa,
p : n
q
kasrning qiymati o ‘zgarmaydi. 
~ ■
Bunda n > 1 bo‘ lishi kerak,



15 
3 5 

.
Misollar. 
^ 8 ~ 4 ■
2 ~ 2 ’ 
2) 3 
3 _ l
I I I xossa. Agar kasrning surat va maxrajidagi sonlar umumiy bo‘ luv- 
chilarga ega bo‘lmasa, u holda bunday kasr qisqarmas kasr bo‘ladi. Masalan,


17
T o ’ -*- 
qisqarmas kasrlardir, chunki 5 va 7, 4 va 5, 17 va 19 


IV
sonlari o‘zaro umumiy bo‘luvchilarga ega emas.
99


5-§. Kasriarni taqqoslash
1. Kasriarni o ‘zaro taqqoslash uchun berilgan kasriarni o ‘ zaro bir 
xil maxrajli kasrlar holiga keltirish kerak, so‘ ngra ulardan qaysi birining 
surati katta bo‘ Isa, o ‘ sha kasrning qiymati katta boiadi.



3 5 
15 
2 4 

15 
8 , 
.

Download 7,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   75   76   77   78   79   80   81   82   ...   175




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish