Компьютер тизимлари ва тармо?лари тайёр

Тармоқнинг заифлигини аниқлаш — тармоқ захираларига сунъий 
ҳ
ужумларни ташкил қилиш билан мавжуд заифликларни аниқлашда 
қ
ўлланилади. 
Мисол сифитида қуйидаги воситаларни келтириш мумкин: 
• Dallаs Lock for Administrator — мавжуд электрон Прохимитй ускунаси 
асосида 
яратилган 
дастурий-техник 
восита 
бўлиб, 
бевосита 
маълумотларга рухсатсиз киришни назорат қилишда қўлланилади; 
• Security Administrator Tool for ANALYZING Networks (SATAN)— 
дастурий таъминот бўлиб, бевосита тармоқнинг заиф томонларини 
аниқлайди ва уларни бартараф этиш йўлларини кўрсатиб беради. Ушбу 
йўналиш бўйича бир неча дастурлар ишлаб чиқилган, масалан: Internet 
Security Scanner, Net Scanner, Internet Scanner ва бошқалар. 
• NBS тизими — дастурий-техник восита бўлиб, алоқа каналларидаги 
маълумотларни ҳимоялашда қўлланилади; 
• Free Space Communication System — тармоқда маълумотларнинг хар 
хил нурлар орқали, масалан лазерли нурлар орқали алмашувини 
таъминлайди; 
• SDS тизими — ушбу дастурий тизим маълумотларини назорат қилади 
ва қайдномада акс эттиради. Асосий вазифаси маълумотларни узатиш 
воситаларига рухсатсиз киришни назорат қилишдир; 
• Timekey — дастурий-техник ускунадир, бевосита эҲМнинг параллел 
портига ўрнатилади ва дастурларни белгиланган вақтда кенг 
қ
ўллалилишини тақиқлайди; 
• IDX — дастурий-техник восита, фойдаланувчининг бармок, изларини 
«ўқиб олиш» ва уни таҳлил қилувчи техникалардан иборат бўлиб, юқори 
сифатли ахборот ҳавфсизлигини таъминлайди. Бармок изларини ўқиб 
олиш ва хотирада сақлаш учун 1 минутгача, уни таққослаш учун эса 
6секундгача вақт талаб килинади. 

Компьютер тармоқларида маълумотларни ҳимоялашнинг 
асосий йўналишлари 
Ахборотларни ҳимоялашнинг мавжуд усул ва воситалари ҳамда 
компьютер тармоқлари каналларидаги алоқанинг ҳавфсизлигини 
таъминлаш 
технологияси 
эволюциясини 
солиштириш 
шуни 
кўрсатмокдаки, бу технология ривожланишининг биринчи босқичида 
дастурий воситалар афзал топилди ва ривожланишга эга бўлди, 
иккинчи босқичида ҳимоянинг ҳамма асосий усуллари ва воситалари 
интенсив ривожланиши билан характерланди, учинчи босқичида эса 
қ
уйидаги тенденциялар равшан бўлмокда: 
- ахборотларни ҳимоялаш асосий функцияларининг техник жиҳатдан 
амалга оширилиши; 
- бир нечта ҳавфсизлик функцияларини бажарувчи ҳимоялашнинг 
биргаликдаги воситаларини яратиш: 
- алгоритм ва техник воситаларни унификация қилиш ва 
стандартлаштириш. 

---

50 
Компьютер тармоқларида ҳавфсизликни таъминлашда ҳужумлар 
юқори даражада малакага эга бўлган мутахассислар томонидан амалга 
оширилишини доим эсда тутиш лозим. Бунда уларнинг ҳаракат 
моделларидан доимо устун турувчи моделлар яратиш талаб этилади. 
Бундан ташқари, автоматлаштирилган ахборот тизимларида персонал 
энг таъсирчан қисмлардан биридир. Шунинг учун, ёвуз ниятли шахсга 
ахборот тизими персоналидан фойдалана олмаслик чора-тадбирларини 
ўтказиб туриш ҳам катта ахамиятга эга.