Компьютер тизимлари ва тармо?лари тайёр

Интернет тапмоғида мавжуд алоқанинг ҳимоясини 
(хавфсизлигини) таъминлаш асослари 
Маълумотларни узатиш тизимларининг ривожланиши ва улар 
асосида яратилган телекоммуникация хизмат кўрсатиш воситаларининг 
яратилиши бевосита фойдаланувчиларга тармоқ захираларидан 
фойдаланиш тартибларини ишлаб чиқариш заруриятини пайдо килди: 
• фойдаланувчининг анонимлигини таъминловчи воситалар; 
• 
серверга 
киришни 
таъминлаш. 
Сервер 
фақатгина 
битта 
фойдаланувчига эмас, балки кенг микёсдаги фойдаланувчиларга ўз 
захираларидан фойдаланишга рухсат бериши керак; 
• рухсатсиз киришдан тармоқни ҳимоялаш воситалари. 
Интернет тармоғида рухсатсиз киришни тақиқловчи тармоқлараро 
экран — Fire Wall воситалари кенг тарқалган. Ушбу восита асосан UNIX 
Операцион тизимларида кўлланилиб, бевосита тармоқлар орасида алоқа 
ўрнатиш жараёнида ҳавфсизликни таъминлайди. Бундан ташқари, Fire 
Wall тизимлари ташки муҳит, масалан, Интернет учун, асосий 
маълумотларни ва МБларини хотирасида сақлаб, бевосита маълумот 
алмашувини таъминлаши ва корхона тизимига киришини тақиқлаши 
мумкин. 
Лекин Fire Wall тизимларининг камчиликлари ҳам мавжуд, 
масалан, э-маил орқали дастурлар жўнатилиб, ички тизимга тушгандан 
сўнг ўзининг қора ниятларини бажаришида ушбу ҳимоя ожизлик 
қ
илади. 
Fire Wall синфидаги тизимларнинг асосий қисми ташқи 
ҳ
ужумларни қайтариш учун мўлжалланган бўлса ҳам, ҳужумлар 
уларнинг 60 фоизи кучсиз эканлигини кўрсатди. Бундан ташқари, Fire 
Wall забт этилган сервернинг ишлашига қаршилик кўрсата олмайди. 

Шу боис, Интернет тизимида ҳавфсизликни таъминлаш 
буйича қуйидаги ўзгаришлар кутилмокда: 
• Fire Wall тизимларининг бевосита ҳавфсизлик тизимларига 
киритилиши; 
• тармоқ протоколлари бевосита фойдаланувчиларни ҳуқуқларини 
аниқловчи, хабарларнинг яхлитлигини таъминловчи ва маълумотларни 
шифрловчи дастурий имкониятларидан иборат бўлишлари. Хозирги 
кунда ушбу протоколларни яратиш бўйича анчагина ишлар олиб 
борилмокда. SKIP протоколи ((Simple Key management for Internet 

---

51 
Protocol — Интернет протоколлари учун криптокалитларнинг оддий 
бошқаруви) шунга мисол бўла олади.