Eynshteyn. Nisbiylik nazariyasi

x
2
=v, 
g
12
=q
21
=F
g
11
=E 
 
g
22
=G
Metrik funksiya 
g
ning to„plami relyefning notekislikda o„z aksini topadi. Uni, 
n
2
elementlardan tashkil topgan kvadrat matritsa ko„rinishida keltirish mumkin:
x 
y 
y
2
 
y
1
 
x
2
 
x
1
 
∆x
 
s
 
∆y
 
 
dx
 
ds
 
dy
 
 
v
 
u
 
v
 
u
 
1-rasm 
2-rasm 
3-rasm 

---

92 
Eynshteyn g„oyalarining Gauss tilida bayon qilinishi uchun zamin yaratgan inson – 
olmon matematigi German Minkovskiy (1864-1909) bo„ladi. U maxsus nisbiylik 
nazariyasi uchun, zamon va makon uyg„unligini geometrik ifodalashda qo„l keluvchi 
to„rt o„lchamli psevdoyevklid fazoni taklif qildi. Minkovskiy bayon qilgan 
g„oyalarida biroz g„ayritabiiylik mavjud edi. Chunonchi u: «
Bundan biyog„iga endi 
zamon va makon alohida-alohida qaralishi ikkinchi planga o„tadi va faqat ularning 
yaxlit uyg„unligigina real mustaqil voqe‟lik sifatida qaraladi
». U shunga o„xshash 
vaziifani avvalroq, uch o„lchovli makon koordinatalari – chuqurlik, kenglik va 
balandlik uchun ham bajargan edi.
Aa\gar gorizontal chiziq bo„ylab uchib borayotgan pashshani tasavvur qilsak, 
uning harakatini, muayyan vaqt intervallari oralatib olingan oniy suratlar vositasida 
tasavvur qilish mantiqan to„g„ri bo„ladi. Hashoratni shuningdek, ikki o„lchamli 
tekislikda diagonal bo„ylab ko„chayotgan nuqta tarzida ham tasavvur qilish mumkin, 
bunda