1-bob. Vatanimiz xalqlari eng qadimgi davrda

1.5. TEMIR DAVRIGA 0 ‘TISH PAYTIDA O'RTA OSIYO
Sua'orma dehqonchilik va hunarmandchilik rivoii.
Odamlar mis va 
bronzadan mehnat qurollari yasashni o'rgangan kezlardan beri oradan 
ko'p asrlar o'tdi. Faqat 
mil. av. I mingyillik boshlaridagina temirdan
mehnat qurollari yasash imkoniyati paydo bo'ldi. Bu jarayon ancha 
sermehnat’ bo'lgan, negaki temir misga qaraganda ancha yuqori 
haroratda eriydi (1500 C). Ammo u mis va bronzaga nisbatan qattiqroq 
edi. Temirdan birinchi bo'lib 
Kichik Osiyoda xettlar 
(mil. av. XIV - XIII 
asrlar), so'ngra qo'shni mamlakatlar 
(Mesopotamiya, Eron, Kavkazorti)
xalqlari foydalana boshladi.
Temir buyumlarning tarqalishi sekinlik bilan borgan. Temir nodir va 
qimmatbaho metall bo‘lmasa-da, undan dastlab 
zeb-ziynat buyumlari
yasashda foydalanilgan. Shunday bezaklar Misr fir'avni 
Tutanxamon
maqbarasidan 
va Kavkazdagi 
Maykop qo‘rg‘onidan 
topilgan. Mehnat 
qurollari yasash uchun temirdan foydalanilishi, eng awalo, dehqonchilik 
texnikasi rivojiga ta’sir ko'rsatdi. Temir uchli omochlar, temir boltalar 
paydo bo'ldi. Bu mehnat qurollari katta-katta maydonlarda ziroatchilikni 
rivojlantirishga imkon berdi. 0 ‘rta Osiyodan topilgan eng qadimgi temir 
buyumlar 
mil. av. IX - VIII asrlarga, 
ulardan ko‘pi 
mil. av. VII - VI asr-
larga 
oiddir.
litimoiv tuzum.
Yevropadan farqli o'laroq, Sharqda dehqonchilik, 
asosan, sun’iy sug'orish zaminida rivojlandi. Temir qurollarning keng 
tarqalishi mehnat unumdorligini oshirdi. Bu narsa yanada rivoj topgan

---

10
ishlab chiqarish usuliga o'tilishiga zamin hozirladi. Urug' jamoasi o'rnini 
hududiy qo‘shnichilik jamoasi 
egallay boshladi.