Маърузалар матни I. Психодиагностика предмети, мақсади

 
ПЕДАГОГИК ЖАРАЁННИНГ ДИАГНОСТИКАСИ 
 
Маълум бир предметдан дарс берувчи укитувчи ўқув жараѐнини доимо 
режалаштириб, амалга ошириб ва баҳолаб турмоги лозим. Ва алоҳида 
ўқувчиларнинг у ѐки бу предметга бўлган қизиқишлари синфнинг таълим 
олишга бўлган шарт-шароитлари, йўналиши интилишлари ҳақидаги 
маълумотларга эхтиѐж сезади. Мана шу маълумотларга эга бўлмай туриб, 
дифференциаллашган педагогик жараѐнни ташкиллаштира олмайди. Бу 
талабалар таълим жараѐни эффективлигини оширишда хал қилувчи 
аҳамиятга эгадир. Бу масалани Г.Вицлаг ўқув стратегиясини диагноз 
модели (К.Каунер ва Д.Рутенберг) ва ўзлаштиришнинг диагностик 
контрол модели билан (Г. Шальц) хал қилишни таклиф этади. 
 
ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИНИНГ ИНДИВИДУАЛ ХУСУСИЯТЛАРИ ВА 
ШАРТ ШАРОИТЛАРИ ДИАГНОСТИКАСИ 
 
Синф раҳбари вақти-вақти билан ўқувчиларнинг ривожланганлик 
даражасини баҳолаб турмоги лозим. Ҳар ўқув йилининг охирида 
ўқувчиларга умумий ѐзма баҳолар тузиб чиқади ва уларга бир мактабдан 
иккинчисига ўтишда характеристикалар тузади. Бунда педагог 
психологнинг ѐрдамига эхтиѐж сезади. Шунингдек кўп сонли болалар 
мавжудки, уларни ривожланишнинг турли босқичларида психологик 
диагностика қилиш лозим бўлади. Масалан, мактабга қабул қилишда, ѐки 
кейинги таълим йўналишини танлашда ва хоказо. 
Юқорида кайд этилган ҳолатларни таҳлил қилиш учун қуйидаги мисолга 
мурожаат қиламиз. Собик ГДР қонунларида шундай дейилади: Мажбурий 
таълим (10 йил) 1 сентябрдан 31 майгача 6 ѐшга тулган болалардан 
бошланади. Бундан келиб чиққан ҳолда, демак мактабга бориши лозим 
бўлган бола 6,3 (6 ѐш 3 ой) дан 7,3 (7 ѐш 3 ой) ораликдаги ѐшда 
бўлади.‖Истесно ҳолатларда мактабга бориши лозим бўлган болалар 
ўзининг жисмоний ва ақлий ривожланиши билан таълим олишга кодир 
бўлмасалар ва мактабга қабул қилинмасалар, уларнинг ривожланиш учун 

---

алоҳида педагогик усуллар тайинланади. Кучли ривожланган балалар 
мактабга бир йил олдин қабул қилиниши мумкин, бу ерда 1-сентябргача 
факат 6 ѐшга тулган (31 майдан ) кейин) балалар назарда тутилмокда. 
Боланинг мактабга қабул қилинмаслиги ҳақида карор махсус тиббиѐт 
экспертизаси ва руҳий ривожланиш даражасининг чуқур таҳлили билан 
асосланмоги лозим. Психик ривожланишни аниқлаш бевосита махсус 
методикалар ѐрдамисиз амалга ошмайди. Шу сабабли собик ГДР да 
мактабга тайѐргарликни текширувчи кўплаб методикалар ишлаб чиқилган 
эди. Болаларни махсус мактабларга йўллаш (олдидан) психодиагностик 
текширув асосида бўлади. Бу ҳолат уларга кейинги ривожланишларида 
индивидуал хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда максимал шарт-
шароитлар яратиш имконини беради. 
Психодиагностик методларни яратиш ва қўллаш қобилиятли болаларни 
махсус мактабларга қабул қилиш, Олий ва Ўрта Хунар таълим ўқув 
масканларига қабул қилиш муаммоларини ечишга ѐрдам беради.