Маърузалар матни I. Психодиагностика предмети, мақсади

7.8. Бентоннинг кўриш хотирасини ўрганиш тести 
Бу тестни A.L.Benton (1952) турли шаклдаги расмларни кўриб эсда олиб 
қолиш хусусиятларини ўрганиш учун ишлаб чиққан. Синалувчига 
кўрсатиладиган расмлар 3 гуруҳга бирлаштирилган. Барча гуруҳлар ўзаро 
тенг. Уларнинг ҳар бири 10 та намуна карточкаларидан тузилган. 
Карточкаларда бир нечта оддий геометрик фигуралар акс эттирилган (8-
илова). 
Ҳар бир карточка 10 сония кўрсатилади. Карточкалар кўрсатилгандан 
сўнг уларда чизилган фигураларни эсга тушириб чизиш таклиф этилади. 
Олинган натижалар миқдорий ва сифатий таҳлил қилинади. Синалувчи тўғри 
чизган фигура 1 балл билан, нотўғри чизилган фигура - 0 балл билан 
баҳоланади. Тадқиқот натижаларининг умумий баҳоси фақатгина кўриш 
хотирасининг ҳолати ҳақидагина эмас, балки ақлий тараққиѐт даражаси 
ҳақида ҳам билишга имкон беради. 
7.9. Товушларни эслаб қолиш учун ўтказиладиган синовлар 
Маъносиз сўзларни эсда олиб қолиш учун ўтказиладиган синовлар 
механиқ хотира ҳажмини ўрганишга қаратилган. Тажриба қуйидагича 
ўтказилади: синалувчига алоҳида қоғозга ѐзилган товушлар айтилади 
(7-жадвал), кейин исталган тартибда эсга тушириш сўралади. 

---

Аввал 1-сериядаги қўзғатувчи материал 10 та бир бўғиндан иборат 
товушлар ўқиб берилади ва синалувчидан уларни такрорлаш сўралади, кейин 
бу товушлар яна ўқиб берилади. Тадқиқот қарорида барча товуш 
бирикмалари қайд этилади. Навбат билан ҳар бир кўрсатишдан сўнг 
жадвалда айтилган сўз бирикмалари ва товушлар қайд этилади. Икки серияни 
ўгказиш учун ўртача 12 дақиқа вақт керак бўлади. 
 
7.10. Эслаб қолиш учун синов 
10 та сўзни эслаб қолиш учун диққатни барқарорлигини аниқлашда 
синов ўтказиш мумкин. Бу методикадан катта боғча ѐшидаги болалар ва 
кичик мактаб ўкувчилари хотирасини аниқлашда фойдаланиш мумкин. 
Тажриба ўтказиш учун бир қаторга ѐзилган 10 та сўз керак бўлади. Сўзлар 
шундай танланган бўлиши керакки, улар орасида алоқа ўрнатиш қийин 
бўлсин. Эслаб қолинадиган сўзлар 
№1 
№2 
Тоғ 
Арра 
Атиргул 
Совун 
Нон 
Оѐқ 
Ўрмон 
Нон 
Дераза 
Стул 
Сув 
Ака 

---

Перо 
Кўзойнак 
Диван 
Дарѐ 
От 
Қўл 
асал 
Болға 
Тажрибани бошлашдан олдин синалувчига куйидаги кўрсатма берилади: 
«Ҳозир мен сизни эслаб қолиш қобилиятингизни текширмоқчиман. Бунинг 
учун мен сизга сўзларни ўқиб бераман. Кейин сиз эсда олиб 
колганларингизни менга айтасиз». Бунда олдиндан тайѐрлаб қўйилган 
тажриба қарорида синалувчи айтган сўзлар ѐзиб олинади (8-жадвал). 
Тажриба қарорида синалувчи «мустақил» айтган сўзлар ҳам қайд 
этилади. Бир қайта эсга тушириш босқичи Давомида «ортиқча» сўзларни ва 
такрорлашларни ҳисобга олган ҳолда эсга туширилаѐтган сўзнинг тартиб 
номери бўйича неча марта такрорланганлигини ҳисоблаш мумкин. 
Навбатдаги кўрсатишларда синалувчидан олдинги айтилган сўзларни ҳам 
ҳозирги айтилган сўзларни ҳам қайта эсга тушириш сўралади. Тажриба 
ўтказиш учун ўртача 5-7 дақиқа вақт кетади.