O -zbek isto n respublikasi madaniyat va

3-rasm.
Orqaga yiqilish.
e
 
/
g
4-rasm.
Yonga yiqilishdan saqlanish usullariga oid mashqlar 
(a, Ь, d, e,
/ ,
g).

---

III. Orqaga, yonga yiqilishdan saqlanish usullari. 
Bu holda shug ul- 
lanuvchi orqasi bilan gilam da yotib oyoqlarini ko‘kragiga tortgan
holda boldirlaridan ushlab orqaga dum alaydi. Keyin panjalari yoki 
kaftlarini gilamga urib, orqaga dum alaydi. Bu m ashqni yaxshi o ‘zlash- 
tirgandan so'ng, m ashq biroz egilgan holatda bajariladi. Bu m ashq- 
larni b ajarayo tg and a s h u g 'u lla n u v c h ila rn in g boshi k o 'k ra k k a c h a
egilishi, y a ’ni gilamga tegmasligi kerak. Q o ‘llar esa gavdaga nisbatan 
45 gradusda joylashishi lozim.
a 
b 
d
5-rasm.
Sakrab orqaga yiqilish 
(a, b
, 
d).
9.3. Taqiqlangan usullar
K urashda quyidagilar taqiqlanadi:
a) raqibni boshi bilan tashlash;
b) am alni bajargandan keyin raqibning ustiga gavda bilan tushish;
d) raqibning burni va og ‘zini berkitish;
e) q o ‘l bilan b o ‘ynni burash;
f) boshni raqibning yuziga tirash;
g) barm oqlardan ushlash va qayirish;
h) q o 'lin i orqaga burash;
i) yaktakning etaklaridan ushlash;
j) barcha og'rituvchi va b o ‘g ‘uvchi usullar; 
k) oyoqdan ushlagan holda usul bajarish.
Taqiqlangan am allam i tushuntirish bilan bir vaqtda, uni am alda 
ko‘rsatib o ‘tish ham zarur.
9 .3 .1 . M ashg‘ulot
Bunda:
— saflanish, salom lashish, yo‘qlam a qilish, m ashg‘ulotning va- 
zifasi va m aqsadi bilan tanishtirish;
— jism oniy tarbiyaning solom lashtirishdagi aham iyati mavzusida 
suhbat;
— um um rivojlantiruvchi va maxsus m ashqlarni bajarish;
91

---

— orqaga yiqilib o ‘z -o ‘zini him oya qilish m ashqlarini bajarish;
— kurashning am aliy tcxnikasini o ‘rganish (chalish texnikasini 
o ‘rganish):
a) raqibining yoqasi va q o ‘lidan ushlagan holda bajarish;
b) bir q o ‘lini ikki q o ‘l bilan ushlagan holda bajarish;
d) q o ‘ldan va belbog‘ning oldidan ushlagan holda bajarish;
e) q o ‘ldan va belbog‘ning orqasidan ushlagan holda bajarish.
Jism oniy m ash q larto  ‘ri q o ila n ilg a n taqdirdagina sam ara beradi.
Jism oniy m ashqlarni n o to  ‘n q o ila s h salom atlikka p u tur yetkazishi 
m um kin. S huning u ch u n ' jism o n iy m ashqlar bilan shug‘ullanuv - 
chilarning yoshi, jinsi, biologik xususiyatlari va salom atligini hisobga 
olish zarur. M untazam ravishda olib boriladigan shifokor va pedagog 
nazorati ularning ana shu xususiyatlarini q a t’iy hisobga olishni ko ‘zda 
tutadi. Shuni unutm aslik kerakki, h atto yaxshi tayyorgarlikka ega 
b o ig a n m urabbiy ham , m ashg‘ulotlarda qatnashuvchining o ‘zi ham
jism oniy m ashqlar ta ’sirida kishi organizm ida yuz beradigan o ‘zga- 
rishlami vaqtida sezmasligi m um kin. Bu borada unga shifokor yordam
beradi. Kurash bilan shug‘ullanuvchi sportchilar har yili ikki m arta 
shifokor ko ‘rigidan t o ii q o ‘tishlari shart.
K urashda har bir sportchi m a iu m usullar orqali harakatni am alga 
oshiradi. M ukammal bajarilgan usulgina kerakli natijaberadi. Maqsadga 
yetish uchun harakatlar va usullar am alga oshiriladi. Shu o ‘rinda 
usullar haqida to ‘xtalib o ‘tish lozim. K urashda bajariladigan barcha 
usullar asosiy ustun hisoblanadigan qoqish, chil, yuk (yuklam a), 
yelka, boldir, yonbosh kabi 7 ta bosh usullarda jam lanadi. M azkur 
usullar, o ‘z navbatida, yuzlab usullam i o ‘zida birlashtiradi.