Agrokimyo va tuproqshunoslik

2 - rasm. Kamchatkadagi vulkan konusi. www.phonokamchatka.au 

---

53 
- e) karbonat angidritli yoki moferlar – harorati 100ºS dan past. 
Fumarol gazlar tarkibida suv bug‘lari, H2, HCl, HF, H2S, SO
3
, SO
2
va ozroq 
galogenlar bo‘ladi. Fumarol gazlar lava yoki piroklast jinslardan ajralgan gazlar, 
atmosfera gazlari va ularning lava qoplamalari tagidagi organik moddalar bilan 
reaksiyaga kirishishidan hosil bo‘lgan gazlar aralashmasidan iborat bo‘ladi.
Ko‘pincha nordon fumarol tarkibida suv bug‘lari bilan aralash xlorid va sulfat 
kislotasi uchraydi. Ularning issiqligi 200 - 400°S bo‘ladi. Vulkan konusi kraterida 
vujudga kelgan sulfat kislotali ko‘llar ham mavjud (1-rasm). Nordon fumaroldan sof 
oltinguturt va qizil temir oksidi (gematit) kristallari cho‘kmaga o‘tadi (2 - 
rasm). 
1- rasm. Vulkan krateridagi kislotali 
ko`l www.ekosystema.ru 
2 - rasm. Kraterda hosil bo`lgan 
oltingugurt kristali. www.ekosystema.ru 
6.Suyuq 
vulkan 
mahsulotlarining 
harorati
600-1200ºS 
bo‘ladi
(3,4-rasmlar). Ular aynan lavadan iborat. Lavaning qovushoqligi tarkibidagi 
kremnezem miqdoriga bog‘liq. Uning miqdori yuqori bo‘lganda (65% dan ortiq) lava 
nordon deb ataladi, u yengil, qovushoq, sust harakatli bo‘ladi, ko‘p miqdorda gazga 
ega, sekin soviydi. O‘rta tarkibli lavalarda kremnezem kamroq bo‘lishi xarakterli (60-
52%), ular nordon lavalardek qovushoq, lekin harorati yuqori (1000-1200ºSgacha) 
bo‘ladi. Asosli lavalarda kremnezem 52% dan kam bo‘ladi va shuning uchun ham 
ular ancha suyuq, harakatchan, erkin oqadi. Ularning sovish jarayonida yuzasida 
po‘stloq hosil bo‘ladi, ichida esa lavaning harakati davom etadi.