Agrokimyo va tuproqshunoslik

Tuproq va ona jins. 
Tog‘ tuproqlarining ona jinslari mineralogik va 
ximyaviy tarkibi hamda fizikaviy xossalariga ko‘ra xilma-xil. Tuproq paydo qiluvchi 
ona jins bo‘r, uchlamchi davr cho‘kindisi, otqindi tog‘ maxsulotlarining nurash 
maxsulotlaridan iborat. Tog‘ oralig‘idagi vodiy va pastliklar har xil qalinlikdagi turli 
mexanikaviy tarkibli to‘rtlamchi davr yotqiziqlaridan iborat. Tyanshan, Pomir tog‘ 
tuproqlarining ona jinsi tarkibida har xil suvda eriydigan zararli to’zlar ko‘p 
bo‘lganligi uchun tuprog‘i ham turli darajada sho‘rlangan.
Tog‘ tuproqlarining vertikal va zonallik qonuniyati va klassifikatsiyasi. 
Yuqorida aytib o‘tilgan tog‘ sistemalari xilma-xil bo‘lishiga qaramay, 
hammasida ham ma’lum darajada vertikal va zonallik mavjud. Biroq zonalar ularning 
tabiiy sharoiti hamma tog‘ sistemalarida bir xil emas. Chunki vertikal zona shu 
atrofdagi gorizontal zonadagi tabiiy sharoit bilan ma’lum darajada munosabatda 
bo‘ladi.
Vertikal zonalar ham tabiiy sharoitiga ko‘ra tekislikdagi gorizontal zonalarga 
o‘xshab o‘zgarib turadi. Tekislikdan tog‘ cho‘qqisiga ko‘tarilgan sayin vertikal 
zonalar shimoldan janubga tomon yo‘nalgan geografik zonalar kabi almashinib 
boradi. Ammo har qaysi tog‘ sistemasi va uning ma’lum qismining tuprog‘i turlicha. 
Tog‘ tundira tuprog‘i. 
Tundira tuproqlari Shimoliy Uralda, O‘rta va Sharqiy 
tog‘ sistemalarida, hamda boshqa shimoliy tog‘larda keng tarqalgan. Bu tuproqlar 
tog‘larning eng yuqori qismida mox-lishayniklar va buta o‘simliklari ta’sirida paydo 
bo‘ladi. Tuproq qatlami yaxshi rivojlanmagan bo‘lib, qalinligi 15-25 sm dan 
oshmaydi. Tuproq qatlami tagida doim mo’zlagan gorizont joylashgan. Bu zonada 
qish o’zoq va sovuq,havo namligi yuqori, vegitatsiya davri juda qisqa. Kimyoviy va 
biologik nurash sust,fizikaviy nurash kuchli kechadi. Tuproqdagi namlik kuchsiz 
bo‘lsa bug‘lanish sababli tuproq sernam va botqoqlashgan bo‘lib mikrabiologik 
protsesslar rivojlanmagan. Tuproq betini torf qoplagan. 
Tuproq reaksiyasi kislotali. Singdirish sig‘imi 100 g tuproqda 20-35 
g/ekv
singdiruvchi asoslarning asosiy qismi vodorotdan iborat. Tog‘ tundira tuprog‘ining 
chirindisining miqdori 15-22%. Chirindi tarkibida fulvokislotalar ko‘proq.