Agrokimyo va tuproqshunoslik

Tog‘ qora tuproqlari.
Bu tuproqlar Qrim, Janubiy Ural va O‘rta Osiyo tog‘ 
sistemalarida (Tyanshanda) keng tarqalgan. Tog‘ qora tuproq tipchalari tekislikdagi 
qora tuproq tipchalari kabidir. Tog‘ qora tuproqlari bir-biridan karbonatliligi, 
ishqorsizlanganligi va podzollashganligi bilan farqlanadi. Tog‘ qora tuproqlar 
tekislikdagi qora tuproqlardan tuproq qatlamining qalin emasligi (50-70sm), 
mexanikaviy tarkibining yengilligi (qumoq) va boshqa xususiyatlari bilan 
farqlanadi.tog‘ qora tuproqlarida chirindi miqdori 5-,57%, ba’zan 10% ga boradi. 
Tog‘ qora tuproqlarining xarakterli belgilaridan biri chirindining gorizont bo‘ylab 
asta sekin, ona jinsga o‘tish qatlamida esa keskin kamayishidir. Tog‘ qora tuproqlari 
asoslar bilan to‘yingan. 
Tog‘ kashtan tuproqlari. 
Bu tuproqlar quruq va issiq sharoitda paydo bo‘lib, 
tog‘ tuproq mintaqasidan pastga joylashgan. Bu yerda o‘rtacha yillik harorat +6 
dan+10 gacha , yog‘in miqdori esa 300-500mm. Tog‘ kashtan tuproqlari ikki tipga; 
och tusli tog‘ kashtan tuproq va to‘q tusli tog‘ kashtan tuproqlarga bo‘linadi. 
Och tusli tog‘ kashtan.
tuproqlarining gorizont bo‘ylab joylashishi 
quydagicha, A gorizontining qalingigi 15-20 sm, qo‘ng‘ir kulrang 
siyrak chimli , yuqorisi qatlamli patki uvoqli strukturaga ega; B gorizont 25-30 sm 
och qo‘ng‘ir sarg‘ish rangli, uvoqli zichlangan sturukturali, kislota ta’sirida yer 
betidan yoki 5-7 sm chuqurlikdan boshlab qaynay boshlaydi.; karbonatli qatlami 30-
40 sm dan boshlanadi. Och tusli tog‘ kashtan tuproqlari chirindi miqdori 2-3,5 %, 

---

228 
to‘q tusli tog‘ kashtan tuproqlarida 3-5% ga qadarli, azot miqdori 0,15-0,2% , fosfor 
esa 0,2-0,25 % gacha. Bu tuproqlarda bo‘z tuproqlarga nisbatan karbonatlar kamroq. 
To‘q tusli tog‘ kashtan tuproqlar.
A qatlamining qalinligi 20-35 sm , B 
qatlamining qalinligi esa 29-35 sm. Tuproq yaxshi strukturaga ega, karbonatlar 40-
50 sm dan boshlanadi. 
Tog‘ kashtan tuproqlar tekislikdagi kashtan tuproqlardan sho‘rtoblanmaganligi 
, gipsli va to’zli qatlamlarning yo‘qligi bilan farq qiladi. Tog‘ yon bag‘rlarida keng 
tarqalgan yuvilgan tuproqlar qatlamining yupqaligi,chirindi miqdorining birmuncha 
kamligi va karbonatli qatlamlarning bir oz yuqorida joylashishi bilan ajralib turadi.