Agrokimyo va tuproqshunoslik

Na
Tuproq + СаSО
4
 = Tuproq ] Ca + Na
2 
SО
4
Na 

---

143 
Hosil bo‘ladigan suvda oson eruvchi natriy sulfat tuzi tuproq profili bo‘ylab 
pastga yuvilib ketadi. MDH ning janubiy qurђoqchilik rayonlarida 160 mln.gektarga 
yaqin ishqoriy xossadagi sho‘rtoblangan yerlar mavjud bo‘lib, kimyoviy 
melioratsiyalash (gipslash) ni talab etadi. 
5.Tuproqning singdirish qobiliyati bilan bevosita boђliq bo‘lgan xossalardan 
biri, uning buferligidir. 
Tuproq eritmasi va qattiq fazasining kislotali yoki 
ishqoriy reaksiyalar ta’siriga qarshi tura olish qobiliyatiga buferlik deyiladi
. 
Tuproqning ana shu xususiyati tufayli tuproqdagi turli aktual reaksiyalarning 
o‘zgarishi keskin kamayadi. Tuproqning buferligi juda murakkab jarayon bo‘lib, 
qator omillarga, jumladan, tuproqning kimyoviy va mexanik tarkibiga, singdirish 
siђimi hamda singdirilgan asoslarga va boshqalarga bog‘liq. Asoslar bilan to‘yingan 
(qora, kashtan va bo‘z tuproqlar singari) tuproqlarning kislotali reaksiyaga nisbatan 
buferligi yuqori bo‘ladi. Bunday tuproqlarga kislotali birikmalar solinganda, undagi 
vodorod ionlari singdirish kompleksidagi kalsiy bilan quyidagi reaksiya asosida 
almashinadi va natijada eritmada neytral tuz hosil bo‘lib, tuproq eritmasining 
reaksiyasi kam o‘zgaradi: 
Tuproq ] Ca + 2 НСl = Tuproq ] 2Н + СаСl
2
 
Masalan, karbonatli bo‘z tuproqlarga fiziologik jihatdan kislotali ammoniy sulfat 
o‘g‘iti solinganda tuproqdagi ohak birikmalari bilan quyidagi reaksiya asosida 
neytrallanadi 
va 
eritmaning 
reaksiyasi 
deyarli 
o‘zgarmaydi:
СаСО
3
 + (NH
4
)