Mavzu. Kichik biznes moliyasi

2. Kichik kompaniyalarni tashkil qilish shakllari
Qoidaga ko‘ra, biz tomonimizdan ko‘rib chiqilayotgan kichik kompaniyalar
mas’uliyati cheklangan xususiy kompaniyalar shaklida tashkil qilinadi. Mazkur
tashkiliy-huquqiy shakl jamoat kompaniyalaridan hech qanday farq qilymadi. Ular
o‘rtasidagi tafovut quyidagilardan iborat:
-
Xususiy 
kompaniyalar 
uchun 
minimal 
miqdor 
belgilanmaydi; 
jamoat
kompaniyalari kamida 50000 f.st miqdoridagi ustav kapitalga ega bo‘lishlari kerak,
shundan kamida 25%i to‘liq to‘langan bo‘lishi shart. Xususiy kompaniya
o‘lchamiga nisbatan hech qanday yuqori chegara mavjud emas.
-
Xususiy kompaniyalar o‘z aksiyalarini ko‘chirishni cheklash huquqiga ega
bo‘ladilar. Kompaniya ustavida direktorga aksiyalarni berishni ro‘yxatdan
o‘tkazishdan o‘z istagiga ko‘ra voz k
yechish
huquqini beruvchi modda bo‘lishi

---

mumkin.
-
Xususiy kompaniyalar har yillik hisobotlarini e’lon qilishlari kerak, ochiq
aksionerlik jamiyatlari esa ancha boshqacha tarzda hisobotlar topshiradilar.
-
Xususiy kompaniyalar nomida “limited” so‘zi yoki uning qisqartmasi “Ltd”
bo‘ladi; mas’uliyati cheklangan hissadorlik kompaniyalari nomi 
“plc”
qisqartmasini o‘z ichiga olishi kerak.
Ko‘rinib turibdiki, amaliyotda yagona muhim jihat aksiyalarni topshirishga
cheklovlarga oid ikkinchi tafovutdir. Kichik kompaniyalar uchun cheklov
huquqining ta’sirini ikki oxir to‘g‘risidagi kaltak deb nomlash mumkin.
-
Bir tomondan u ko‘plab Aksionerlar ga kamchilik Aksionerlar ni ishonch
bo‘lmagan uchinchi shaxslarga aksiyalarni berishdan to‘xtatish imkonini beradi.
Shu ma’noda nazorat yoki ovoz berish huquqi orqali ta’sir ko‘rsatish ko‘pchilik
tomonidan ma’qullangan holda amalga oshiriladi. Oilaviy biznesda Aksionerlar
uchun mulkning o‘z oilalaridagi a’zolariga qolishi ahamiyatga ega bo‘ladi.
-
Boshqa tomondan aksiyalarning salohiyatli xaridorlari aksiyalarni sotishning
oldini olish huquqiga ega bo‘lsalar, kompaniya aksiyalarini istamasdan xarid
qiladilar . Tabiiyki, ko‘pincha kapitalning ikkinchi bozorida, shu jumladan,
London fond birjasida topshirish huquqi cheklangan aksiyalarni sotishga yo‘l
qo‘yilmaydi. Kichik kompaniyalar uchun mas’uliyati cheklangan xususiy
kompaniya shaklida bo‘lish biznesni kengaytirish yo‘lidagi to‘siq bo‘lishi mumkin.
Kichik kompaniyalar mas’uliyati cheklangan xususiy kompaniyalar shaklida
tashkil qilinishi shart emas, ammo ular hisobotlarni e’lon qilishda kamroq
talablarga jalb qilinadi, aksiyalarni topshirishni cheklash hisobidan kompaniya
mulkdorlari tarkibining nazoratini amalga oshirish imkoniyati mavjud bo‘ladi.
Shuning uchun ko‘plab kompaniyalar aynan shu tashkiliy-huquqiy shaklni
tanlaydilar.
Mas’uliyati 
cheklangan 
jamiyat 
bo‘lgan 
1.5 
mln., 
britaniya
kompaniyalaridan taxminan 99%i xususiy va faqat bir foizi jamoat kompaniyalari
sanaladi.