Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

Асосий воситалар
қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқариши жараёнида 
узоқ вақт иштироқ этиб (бир қанча йиллар, бир қанча ишлаб чиқариш 
жараёни давомида) ўзининг натура буюм шаклини сақлаб қолади. Унинг 
қиймати амортизация шаклида янгидан яратилган маҳсулот қийматига 
аста-секин ўтиб, шу маҳсулотнинг ишлаб чиқариш харажатларига, яъни 
таннархига қўшилади. Мисол учун тракторлар, комбайнлар, қишлоқ 
хўжалиги машиналарииннг эскириш қисми шулар жумласига киради. 
Моддий айланма воситалар
, асосий воситалардан фарқли ўлароқ, 
ишлаб чиқариш жараёнида бир марта иштироқ этиб, ўзларининг
шаклларини ўзгартиради ва бир вақтнинг ўзида ўз қийматларини янгидан 
яратилган маҳсулот қийматига тўлиқ ўтказади. Мисол учун, уруғлик, ем, 
ёқилғи мойлаш материаллари, ўғит ва бошқалар шулар жумласига 
киради. 
Шу билан бирга қишлоқ хўжалигида моддий ресурсларни асосий ва
айланма воситаларга бўлишда ноаниқ жойлари бўлиб, буни маҳаллий ва
минерал ўғитларда яққол кўриш мумкин. Булар шу йил сотиб олиниб, 
ерга шу йил солинади ва харажатга тўлиқ қўшилади. Мавжуд таннархни
ошириб юборади. Лекин уларнинг ўсимликка таъсири бир неча циклда 
давом этади. Худди шунга ўхшаш ёш кўп йиллик дарахтлар ҳам. 
Ишлаб чиқаришга молиявий ресуслар ҳам актив таъсир кўрсатади. 
Улар учга бўлинади. 
1.Давлат пул воситалари; 
2.Қишлоқ хўжалиги корхоналари пул воситалари; 
3.Товар ишлаб чиқарувчилар пул воситалари. 
Улар ишлаб чиқаришнинг тўхтовсиз ҳаракатини таъминлаш учун, 
шунингдек ижтимоий-маданий тадбирлар учун фойдаланилади. Уларнинг 
таркибига муомила фондлари, амортизация фонди, капитал маблағлар, 
фойда ва бошқалар киради.

---

73 
I.Бундан ташқари келиб чиқишига қараб ишлаб чиқариш ресурслари 
иккига бўлинади: 
1.Табиий (ер-сув, ўрмон, ҳайвонот дунёси, қуёш энергияси ) 
2.Иқтисодий (асосий воситалар, моддий оборот воситалари) 
II.Такрор ишлаб чиқариш имкониятига қараб ишлаб чиқариш 
ресурслари иккига бўлинади. 
1.Янгиланадиган (меҳнат, моддий); 
2.Янгиланмайдиган (ер, сув). 
III.Фойдаланиш характерига қараб ишлаб чиқариш ресурслари 
иккига бўлинади; 
1.Потенциал ресурслар (корхонага беркитилган мавжуд ишлаб
чиқариш ресурслари); 
2.Ҳаракатдаги ресуслар(потенциал ресурснинг бир қисми бўлиб, улар
аста-секин корхонанинг ишлаб чиқарувчи кучларига айланади). 
IV.Фойдаланиш шакли ва ҳажмига қараб ҳаракатдаги ресурслар 
иккига бўлинади: 
1.Қўлланилган ресурслар(ресурс потенциали); 
2.Истеъмол қилинган ресурслар(таннарх). 
Ҳозирги 
кунда қишлоқ хўжалигида маҳсулот таннархи 
таркибига:бевосита меҳнат ҳақи (ажратмалар билан) харажатлари, 
ўғитлар, амортизация, уруғлик, ёқилғи мойлаш материалларига 
сарфланган харажатлар, иш ва хизмат тўловлари, ягона ер солиғи ва 
бошқа айрим солиқлар, суғурта тўловлари, умумишлаб чиқариш 
харажатлари, ва бошқа бевосита харажатлар каби моддалар киради.