Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

 
 
5. Деҳқон хўжаликлари хўжалик юритишнинг анча 
оқилона шаклидир 
 
Деҳқон хўжалиги деганда, ўз мулки ёки ижарага олинган ер, сув, 
бошқа восита ва мол мулклардан фойдаланиш асосида маҳсулот ишлаб
чиқаришни, қайта ишлашни, сақлашни ва сотишни амалга оширувчи, 
оилавий, оилавий-меҳнат ёки бир қанча шахсларнинг биргалашган 
меҳнатига асосланган, юридик шахс ҳуқуқига эга бўлган мустақил 
хўжалик субъекти тушунилади. Бу ҳақда 1998 йил 30 апрелда қабул 
қилинган ўзбекистон Республикасининг «Дехқон хўжалиги тўғрисида»ги 
қонунининг 1-боб 2-моддасида шундай дейилган: «Деҳқон хўжалиги 
оилавий майда товар хўжалиги бўлиб, оила аъзоларининг шахсий 
меҳнати асосида, мерос қилиб қолдириладиган умрбод эгалик қилиш 
учун оила бошлиғига берилган томорқа ер участкасида қишлоқ хўжалиги 
маҳсулоти етиштиради ва реализация қилади». Деҳқон хўжалиги - 
хўжалик юритишнинг анча оқилона шаклидир. Ҳақиқатда деҳқоннинг ва 

---

62 
унинг оиласининг шахсий меҳнатига асосланган, товар характерини
олувчи, ишлаб чиқаришни ҳамкорликда амалга оширувчи шахсларнинг
ихтиёрий оилавий-меҳнатига асосланган бирлашмаси –бу деҳқон 
хўжалигидир. Улар ишлаб чиқариш воситаларига ҳамкорликда эгалик 
қиладилар, етиштирилган маҳсулотга ва олинадиган даромадга 
биргаликда эгалик қиладилар.100 йиллар давомида шаклланган деҳқон 
хўжалиги ўзига хос хусусиятларга эга бўлиб, тарихий даврларда деҳқон 
хўжалигининг қуйидаги ижтимоий типларини ўрганилган: 
-Синфий қулоқ хўжалиги. Бунда асосий даромадлар савдо
оборотидан келади. Қишлоқда уларнинг сони кам бўлгани билан,
лекин иқтисодий таъсири кучли бўлган. 
-Ёлланма меҳнатга асосланган қулоқ хўжалиги бўлиб, соҳибкорлик
даромадини олишга манфаатдор. 
-Шахсий меҳнатга асосланган иқтисодий кучлари турли даражада 
бўлган ўрта ҳол деҳқон хўжаликлари. 
-Ўз иш кучини сотувчи пролетар хўжалик ва бошқалар.