Ж. Ҳасанбоев, Ҳ. Сарибоев, Г. Ниёзов, О. Ҳасанбоева, М. Усмонбоева

 
§2.
СЕНСОР НУЎСОНЛИ БОЛАЛАР 
1.
 
Эшитиш нуқсонлари бор болалар 
 
Нутқ мураккаб руҳий фаолиятдир. У руҳий жараѐнларнинг таркиб топишига ва боланинг 
умуман, баркамол бўлиб ўсишига катта таъсир кўрсатади. Нутқ эшитув органлари воситаси 
билан идрок этишга асосланган бўлиб, атрофдагиларга тақлид этиш йўли билан ривожланиб 
боради. Оўзаки нутқнинг шаклланишида эшитув анализатори, нутқни ҳаракатга келтирувчи 
анализатор эшитув анализатори билан маҳкам боўланган ҳолда ишлайди. Эшитув анализато-
рининг ривожланиши эса кўп жиҳатдан талаффузга боўлиқ. Бола нутқининг ўсиб бориши то-
вушлар талаффузи, физиологик ва фонематик эшитишнинг камол топиб бориш даражаси би-
лангина характерланиб қолмай, балки энг муҳими ўз нутқи ва атрофдагилар нутқидаги сўзлар-
нинг тузилиши, товуш таркибини фарқлай билиш қобилияти билан ҳам характерланади. Сўз 
таркибини англаб олишдан иборат бу қобилият грамматик ва лексик компонентларнинг риво-
жланишида ҳам муҳим аҳамиятга эга. 
Иккала сигнал системаси, шунингдек, идрок ва сўзнинг ўзаро алоқада бўлиши ақлий 
ривожланишнинг негизини ташкил этади. 
Дефектологларнинг маълумотларига кўра, эшитишида нуқсонлари бор болаларнинг 
ривожланиш даражаси шу нуқсоннинг бола ҳаѐтининг қайси даврида пайдо бўлганлиги ва оўир – 
енгиллигига боўлиқ. Сурдопедагогикада эшитишида нуқсонлари бор болалар соқов, заиф эши-
тувчи, кейинчалик заиф эшитувчи болалар гурухига бўлиниб ўрганилади. Туўма ѐки ҳали тили 
чиқмаган, гўдаклик давридаѐқ иккала қулоқнинг мутлақо эшитмаслиги кар-соқовликка олиб 
келади. Эшитиш қобилиятининг қисман бузилиши натижасида нутқий нуқсонга учраган болалар 
заиф эшитувчи болалар гурухига киритилади. Нутқи ривожланиб, шаклланиб олгандан сўнг 
яхши эшитмайдиган бўлиб қолган болалар кейинчалик заиф эшитувчилар гуруҲига киради. Бу 
нуқсон нутқ таркиб топгандан сўнг вужудга келса ҳам, нуқсон туфайли эшитишда хос камчи-
ликлар бўлаверади. 
Турўун эшитиш нуқсонлари келиб чиқиш сабабларига кўра туўма ва ортирилган бўлиши 
мумкин. 
Кар - соқов болаларнинг 25-30 фоизида эшитиш нуқсонлари туўма бўлади.