Byudjet tashkilotlarida byudjet hisobi

Xujjatlarni kayta ishlash
- 
xujjatlarni xisob registrlariga yozish uchun mashina 
xisoblash stantsiyalariga berish uchun tayyorlash. Buxgalteriyaga kelgan xujjatlar konuniy va 
maksadli xujalik muomalalari asosida tuzilganligi, xujjatlar shakliga amal kilinganligi va 
majburiy xujjat rekvizitlarining mavjudligi (
xujjat rekvizitlariga karang) 
nuktai nazardan 
tekshiriladi. Bundan tashkari arifmetik xisoblashlarga xam axamiyat berib, tekshirib chikiladi 
va guruxlar aniklanadi (
xujjatlarni guruxlash, xujjatlarni taksirovka kilishga
karang). 
X
ujjatlarda aks ettirilgan xujalik muomalalari asosida schetlar korrespondentsiyasining xisob 
registrlarida yozilishi bilan xujjatlarni kayta ishlash tugallanadi 
(buxgalteriya provodkasiga 
karang).
Ikki yoklama yozuv
 
- xujalik muomalalarini buxgalteriya schetlarida aks ettirish usuli. Bu 
usulning ma’nosi shundan iboratki, xar bir amalga oshirilgan muomala ikkita xisobda, ya’ni 
bir schetning debeti va ikkinchi schetning kreditida aks ettiriladi. Xujalik muomalalari 
buxgalteriya xisobi ob’ektlarida uzgarishlar ruy berishiga olib keladi, bu uzgarishlar bir emas, 
balki ikki ob’ektda ruy beradi. 
Inventarizatsiya
 
-
korxonaga tegishli bulgan barcha asosiy vositalar, inventarlar, 
mablaglar va boshka moddiy boyliklarning xakikatda mavjudligi bilan buxgalteriya xisobi 
ma’lumotlarini solishtirish va tekshirish usuli. Inventarizatsiya utkazilishidan asosiy maksad 
buxgalteriya xisobi kursatkichlarining xakkoniyligini va mulkning saklanishini ta’minlashdir. 
Inventarizatsiya ob’ekti bulib kuyidagilar xisoblanadi. Asosiy vositalar; tovar-moddiy 
boyliklar; tugallanmagan ishlab chikarish va yarim tayyor maxsulotlar; tugalanmagan kapital 
kurilish va tugalanmagan kurilish-montaj ishlari; kelgusi davr xarajatlari; bokuvdagi va 
ustirishdagi chorva mollari; tovar va idishlar (savdo korxonalarida), pul mablaglari; kat’iy 
xisobdagi xujjatlar; korxonaga tegishli bulmagan boyliklar (ijaraga olingan asosiy vositalar, 
vaktincha saklash uchun olingan yoki kayta ishlash uchun kabul kilingan boyliklar). 
Inventarizatsiya oldindan belgilangan muddatda, shuningdek, moddiy javobgar shaxs 
almashtirilganda, audit vaktida, tabiiy ofatlar bulganda, auditorlar va tergov organlari talab 
kilgan xollarda utkazilishi mumkin. Tekshirilayotgan ob’ekt xajmiga kura inventarizatsiya 
tula va kisman utkazilishi mumkin. Tula inventarizatsiyada xujalik yurituvchi sub’ektning 
barcha xujalik mulklari tulik tekshiriladi. Kisman inventarizatsiyada esa xujalik mulklarining 
ma’lum bir kismigina tekshiriladi. Utkazilish vaktida invetarizatsiya rejali va rejasiz buladi. 
Rejali 
inventarizatsiya 
kursatmalarda 
belgilangan 
muddatda 
utkaziladi, 
rejasiz 
inventarizatsiya esa, zaruriy vaktlarda, asosan tusatdan utkaziladi. 
Inventarizatsiyaning uz vaktida va tugri utkazilishini, korxona raxbari va bosh 
buxgalter ta’minlaydi. Korxona raxbarining buyrugi asosida, bosh buxgalter va korxona 
a’zolari ishtirokida komissiya tuziladi. Ushbu komissiyaga korxona raxbari yoki uning 
urinbosari raxbarlik kiladi. Aktiviyat darajasi keng bulgan korxonalarda esa, markaziy 
komissiya xam tuzilib ushbu komissiya raxbarligida korxonaning bulim va tsexlarida 
inventarizatsiya jarayoni amalga oshiriladi. Inventarizatsiya boshlanishidan oldin, moddiy 

---

274 
javobgar shaxs tilxat yozib, unda boyliklarning kirimi va chikimi xakidagi xamma xujjatlar 
buxgalteriyaga topshirilganligi va unda xech kanday aks ettirilmay kolgan boyliklarning 
kirimi va chikimi yukligi kursatib utiladi. Inventarizatsiyaning birinchi kuniga buxgalteriya 
analitik xisobi asosida tekshirilayotgan ob’ekt xakida ma’lumot beradi. Shuningdek, 
inventarizatsiya albatta, moddiy javobgar shaxs ishtirokida utkazilishi lozim buladi, lekin 
kuyidagi xollardan tashkari: kasallik, ulim va boshka tasodifiy xollar. Bunday xollarda 
komissiyaga yukori tashkilot yoki deputatlar, xokimiyat vakillari kushiladi. Xar bir 
boylikning turi aloxida inventarizatsiya yozuvida kursatiladi. Inventarizatsiya yozuvi asosida 
buxgalteriya xisobida solishtirma kaydnoma tuzilib, unda boyliklarning kamomadi yoki 
ortikchaligi kursatiladi. 
Inventarizatsiya komissiyasi solishtirma kaydnoma tugri tuzilganligini tekshiradi, 
moddiy javobgar shaxsdan kamomad yoki ortikcha chikish sabablari xakida yozma 
tushuntirish xati talab etadi va uz fikrini korxona raxbari tomonidan tasdiklangan bayonda 
bildiradi. Buxgalteriya xisobida inventarizatsiya natijalari inventarizatsiya tugagandan sung 
10 kun ichida va barcha xollarda xisobot tuzishdan oldin albatta, buxgalteriyada aks ettirilishi 
lozim.