Byudjet tashkilotlarida byudjet hisobi

Xujalik faoliyatining taxlili
- 
buxgalteriya xisobi, xisobot va boshka ma’lumotlar asosida 
korxona va birlashmalar faoliyatining natijasini urganish. XFTning iktisodiy taxlildan farki 
shundaki, iktisodiy taxlil kengrok faoliyatni kamrab oladi, u bilan iktisodiy fanlar va 
xizmatlar, jumladan Uzbekiston Respublikasi Makroiktisodiyot va Statistika Vazirligi, Moliya 
vazirligi va uning bulimlari, bank tashkilotlari shugullanadi. 
Tizimli yozuv
 - 
xujalik jarayonlarini buxgalteriya schetlarida ma’lum bir tizimga solib 
aks ettirish. Bunday yozuv yordamida xujalik jarayonlarini iktisodiy belgilariga kura kerakli 
guruxlarga ajratib, xujjatlarda aks ettirish mumkin. Tizimli yozuv buxgalteriya xisobi 
ob’ektlari xakida ma’lumotlar olish imkonini beradi. U aloxida xisob registrlarida (asosiy 
kitob) yoki xronologik yozuv bilan birga bir registrda (jurnal-order) olib borilishi mumkin. 
Tizimli yozuv ma’lumotlari xronologik yozuv ma’lumotlari bilan alokada buladi. 
GLOSSARIY 
5-mavzu: Hujjatlashtirish va inventarizatsiya
 
Birlamchi xujjatlar
- buxgalteriya xujjatlari bulib, xujalik jarayoni sodir bulgan vaktda 
tuziladi va ular sodir etilganligi xakida birlamchi guvoxnoma xisoblanadi. 
Tuldirilgan birlamchi xujjatlar xujalik jarayonlarining xisobda aks ettirishning 
boshlanishidir. Birlamchi xujjatlarga kassa kirim va chikim orderlari, yuk xatlari, kabul kilish 
va topshirish dalolatnomalari, naryadlar, pattalar va boshkalar misol buladi. 

---

272 
Xisob yozuvlarini tezlashtirish va osonlashtirish maksadida kupchilik xollarda 
birlamchi xujjatlar asosida yigma xujjatlar tuziladi. Buxgalteriya xujjatlari ma’lumotlarni 
uzida aks ettirishiga kura birlamchi va yigma xujjatlarga bulinadi. 
Xujjatlar kaerda tuzilishiga kura ichki va tashki xujjatlarga guruxlanadi. 
Xujjatlar uz vazifasiga kura esa, kuyidagi turlarga bulinadi:

tasdiklovchi xujjatlar; 

farmoyish xujjatlar; 

kombinatsiyalangan (farmoyish-tasdiklovchi) xujjatlar; 

rasmiy xujjatlar; 

axborot xujjatlari. 
Blanka
(fr. Blanc-varakalar)
- zaruriy belgilari mavjud bulgan bosma kurinishidagi 
xujjat shakli. Blankalardan buxgalteriya xujjatlarini tuldirishda foydalaniladi. Bunda bosma 
kurinishidagi namunada yoki kul yozuvida xujjatlar tuldiriladi. Blankalardan foydalanish 
xujjatlarni tuldirishni osonlashtiradi va tezlashtiradi, ularni yagona kurinishiga olib keladi. 
Ma’lum bir blankalar isrof kilinishining, oldini olish maksadida kat’iy xisobga olinadi va xar 
biriga tartib rakamlari kuyib chikiladi. Masalan, kassa kitobi, bosh kitob shunday 
blankalardan xisoblanadi.