A. Qodiriy nomli Jizzax Davlat Pedagogika Instituti “Fizika-astranomiya” yo‟nalishining 4-kurs talabasi Abdullaxatov Diyorning

2.5
. 
Fizika darslarida axborot texnologiyalaridan foydalanish yo‟llari
Kompyuterli prezentasiya darslarida asosan Power Point programmasidan 
foydalaniladi. Undan tashqari o‘lchami katta ilmiy – ommabop filmlarni mavzuga 
oid qismlarini ajratib olish va mantaj qilish uchun Movie Maker programmasidan 
foydalaniladi. Power Point programmasi yordamida darsning slaydlardan iborat 
matni tayyorlanadi; bunda matin tezis sifatida bo‘lib, asosiy tushunchalar 
keltiriladi va kerakli rasmlar joylashtiriladi.
Movie Maker programmasi yordamida tayyorlangan film va animasiyalar 
ham prezentayiyaga joylashtiriladi. Power Point programmasi imkoniyatlaridan 
foydalanib bezaklar beriladi va ish yakunlanadi. 
Mavzu bo‘yicha tayyorlangan prezentsiya kompyuter va videoproyektor 
uskunalari orqali namoyish qilinadi. O‘qituvchi slaydlardagi tezis sifatida 
keltirilgan matinlarni kengaytirgan holda tushuntirib boradi. O‘quvchilar matinni 
daftariga yozib boradi. Rasmli slaydlarnda keltirilgan rasmlar o‘qituvchi 
tomonidan yoritilib boriladi. Agar slaydda animasiya yoki video materiallari 
bo‘lsa faqat nomoyish qilinadi. 
Bu texnologiya asosida o‘quvchilar materialni o‘zlashtirish darajasi katta 
bo‘ladi, chunki ham ko‘rish, ham eshitish analizatorlari parallel ishlaydi va 
ma‘lumotlarni qabul qiladi. O‘qib yoki ayrim rasmlar orqali materialning to‘liq 
tasavvuri xotirada shakllanishi mushkul. Bu muammo animasiyalar va video 
materiallari yordamida yechiladi.
Ta‘lim tizimini axborot texnologiyalari asosida tashkil etish va rivojlantirish 
vazifasi biologiya fanlarini o‘qitish jarayonini takomillashtirish borasida ham 
o‘ziga xos talablar qo‘ymoqda. Fizika fanlarini o‘qitishda multimedia vositasidan 
foydalanish, virtual laboratoriya mashg‘ulotlarini yaratish va o‘tkazish ta‘lim 
tizimini zamonaviylashtirish talablarini bajarilishini ta‘minlaydi. 
Multimedia texnologiyalari odatiydan farqli ko‘rgazmali tarzda namomoyish 
etilishi, o‘zlashtirilgan bilim darajasini tez nazorat qilish imkoniyati, o‘quvchilar 
bilan ishlashda tashkiliy shakllarning, shuningdek, o‘qituvchi uslubiy faoliyatining 
xilma-xilligi bilan ajralib turadi. Biologik jarayonlarning aksariyati murakkabligi 
bilan farqlanadi. Obrazlar yordamida fikrlovchi bolalar mavhum umumlashmalarni 
qiyinchilik bilan o‘zlashtiradilar, ko‘rgazma va rasmlardagi murakkab hodisa va 
jarayonlarni tushunishlari qiyin kechadi. Ularda mavhum tafakkurning 
rivojlanishi obrazlar vositasi orqali shakllanadi. 
Multimedia 
animasiya 
modellari 
o‘quvchining 
ongida 
biologik 
jarayonlarning to‘liq ko‘rinishini shakllantirish imkonini bersa, interaktiv modellar 
jarayonlarni mustaqil loyihalash, xatolarini tuzatish, mustaqil o‘qish imoknini 
beradi. 

---

Axborotlashtirish o‘zida quyidagilarni yoritadi 
- 
kompyuterlashtirish 
— izlanish vositalarini takomillashtirish va 
ma‘lumotlarga ishlov berish jarayoni; 
- intellektuallashtirish — insonlarning bilim va qobiliyatlarini rivojlantirish 
orqali ma‘lumotlarni qabul qilish va yaratishga yo‘naltirish jarayoni; 
- mediatizasiyalash — axborotlarni to‘plash, saqlash va tatbiq etish 
vositalarini takomillashtirish jarayoni. 
Fan ma‘lumot muhitini loyihalash — o‘qitish metodikasining yangi 
vazifalaridan sanalib, didaktika, psixologiya, boshqaruv sohasida maxsus bilimlar 
talab etadi. 
Axborot texnologiyalari: 
- har bir o‘quvchiga shaxsiy ta‘lim olish yo‘nalishini ta‘minlovchi ochiq 
ta‘lim tizimini yaratadi; 
-o‘qitish 
jarayonini tubdan o‘zgartiradi, o‘quvchilarning tizimli 
fikrlashini shakllantiradi; 
- o‘quvchilarning o‘quv-tarbiya jarayonida bilish faoliyatini natijali tashkil 
etishga erishiladi; 
- ta‘lim jarayonini individuallashtirish maqsadida komp‘yuterdan 
foydalanish yangi bilish vositalariga murojaat qilishni taqozo etadi; 
- mikro va makro dunyolarga xos hodisa va jarayonlarni, ichki murakkab 
texnik va fizik tizimlarni kompyuter grafikasi va modellashtirish vositalarini 
qo‘llash asosida o‘rganishni ta‘minlaydi; 
- turli fizik, kimyoviy, biologik jarayonlarni o‘rganish uchun qulay 
kattalikda, juda aniq katta yoki sekin tezlikda takdim etishga imkon yaratadi. 
Fizika darslarida va darsdan tashqari fakultativ mashg‘ulotlarda 
"Kimyo", "Biologiya", "Astronomiya" elektron DVD disklaridan foydalanish 
mumkin. Ushbu elektron manbalar va boshqa elektron darsliklar kuyidagi didaktik 
vazifalarni hal etishga yordam beradi: 
- fanga oid tayanch bilimlarni o‘zlashtirish; 
- o‘zlashtirilgan bilimlarni tizimlashtirish; 
- imtihonlarga ruhiy tayyorlash; 
- birmuncha chigal savollarga javob berishga tayyorlash; 
- yangi axborot texnologiyalarini (YaAT) qo‘llash asosida o‘quv materiallari 
bilan mustaqil ishlash ko‘nikmalarini shakllantirish,
- 
o‘z-o‘zini nazorat qilish ko‘nikmalarini shakllantirish; 
- o‘quv motivlarini yaxlit yoki fizikaning xususiy muammolari doirasida 
shakllantirish; 
- o‘quvchilarga o‘quv materiallari ustida mustaqil ishlashlari uchun o‘quv- 
metodik yordam ko‘rsatish; 

---

- qulay ta‘limiy muhitni ta‘minlash va ma‘lumot manbalarini izlashda va 
qo‘llashda mustaqil tanlash imkonini berish, eng qisqa muxdat ichida o‘quvchilarni 
imtihonlarga tayyorlash hamda foydali umumo‘quv ko‘nikmalarini shakllantirish. 
Ajablanarli dalillarni bayon etish orqali mustaqil fikr yuritishni vujudga 
keltirish.
Fizikani o‘qitishda "Impul" mavzusini o‘rganishda o‘qituvchi tomonidan 
quyidagi dalilni bayon etilishi o‘quvchilarni mustaqil fikr yuritish, o‘zlashtirgan 
bilimlari asosida hayotiy tajribalarga ega bo‘lishiga zamin tayyorlandi. 

---