Pedagogika 015, 6-son Muassis: Nizomiy nomidagi Toshkent

Тоshхоnоvа J.А, Каmоlоv J, Махmudоvа Х. М, Rizayev Т, Nurillayev B. N.
Fizikadan 
praktikum. Elektr va magnetizm. – Тoshkent: O‘zbekiston faylasuflar Milliy jamiyati. 2006.
– B. 141-148. 
2
Калашников Г.
Электр. – Тошкент: Ўқитувчи, 1979. – Б. 349-351. 

---

PEDAGOGIKA
2015, 6-son
 
 
79 
2-rasm 
Ishni bajarish quyidagi tartibda olib boriladi: 
1)
3-rasmda ko‘rsatilgan elektr sxema bo‘yicha zanjir yig‘iladi. 
2)
zanjirning to‘g‘ri yig‘ilganligiga ishonch hosil qilingandan (o‘qituvchi 
tekshiradi) so‘ng tajriba ikkita vaziyatda bajariladi: R
0
=const deb olinib, tok
manbayi FIKning 
R 
qarshilikka bog‘liqligi, R=const holda FIK ning 
R
0
 
ga 
bog‘liqligi o‘rganiladi. 
3)
kalitni ulanganidan keyin, ampermetr va voltmetrlarning ko‘rsatishlarini 
yozib olinadi. 
4)
R
0
=const 
bo‘lganda 
R
qarshilik eng kichik qiymatidan boshlab 
o‘zgartiriladi va har bir muayyan 
R
1
R
2
, R
3
 
qiymatlar uchun ampermetr hamda 
voltmetrning ko‘rsatishlari yozib olinadi va manba FIK 

1
, 

2
, 

3
,
(9) formula 
yordamida topiladi. 
5)
Tajriba eng kamida 
R
bir-biridan farqli 8-10 qiymati uchun bajariladi 














R
R
f
э
1
1

 
funksiya grafigi millimetrli qog‘ozga chiziladi (2
-
rasm). Tajriba 
ma’lumotlari asosida chizilgan grafik 2-rasmda keltirilgan grafik bilan 
taqqoslanadi va izohlanadi.
6)
R=const
qilib olinadi va FIK 
R
0
ga bog‘liq holda o‘zgarishi tekshiriladi. 
FIK ning R
0
ga bog‘liq holda o‘zgarishini grafik vositasida ifodalash uchun 
tajriba R
0
bir-biridan farqli 8-10 qiymati uchun 1-banddagidek bajariladi. Tajriba 
natijalaridan foydalanib 

= f(R
0
)
funksiya grafigi chiziladi va birinchi grafik 
bilan taqqoslanadi. 
7)
1 va 3-bandlardagi ampermetr hamda voltmetrlarning har bir qarshilik 
o‘zgargandagi qiymatlari uchun mos 
U = f(R) 
va 







R
f
I
1
funksiyalar grafigi 
millimetrli qog‘ozga chiziladi va olingan natija izohlanadi. 

---