O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

6-§. Domna pechining tuzilishi 
 
Domna pechi 8–10 yil davomida uzluksiz ishlovchi shaxt 
pechi bo‘lib, o‘rtacha hajmi 2000–3000 m
3
bo‘ladi. (Keyingi 
yo‘llarda masalan, Krivoy Rog, Cherepoves metallurgik 
kombinatlarda katta hajmli domnalar ham qurilgan.) 
1-rasm, a da domna pechining umumiy ko‘rinishi, 
1-rasm, b da esa uning zonalari bo‘yicha temperaturaning 
taqsimlanish grafigi ko‘rsatilgan. Domna pechining ichki 
devori shamot g‘ishtidan terilib, sirtidan 15-20 mm.li po‘lat 
list bilan qoplanadi. Pechning o‘tga chidamli g‘isht terilma- 
lari chidamliligini oshirish maqsadida (pech balandligining 
3/4 qismida) sovitish trubalari o‘rnatilgan bo‘lib, ularda 
sovuq suv aylanib turadi. 
Domnaning ustki qismi koloshnik deyilib, unga shixta 
materiallar porsiyalab bir tekisda yuklash apparatida 
yuklanadi. 
Domnaning tubi leshchad deyiladi, u grafit gilli bloklar 
yoki yuqori sifatli shamot g‘ishtlardan teriladi. 
Pech metall halqali taglik plitaga, taglik plita esa beton 
poydevorga o‘rnatilgan temir ustunlar 11 da yotadi. 
O‘txona pechning eng muhim qismidir, chunki unda 
yoqilg‘i yonadi hamda suyuq cho‘yan va shlak yig‘iladi. 
O‘txonaning eng pastki qismidan shaxtaning balandli- 
gigacha bo‘lgan hajmi 
pechning foydali hajmi 
deyiladi. 

---

14 
O‘txonaning yuqoriroq qismida aylana bo‘ylab bir nechta 
teshiklar bo‘lib, ularga maxsus uskunalar – furmalar (8), 
pech devoridan ichkariga qarab 150–200 mm chiqarilib 
o‘rnatiladi va ular orqali pechga yoqilg‘ining yaxshi yonishi 
uchun qizdirilgan havo 0,25 MPa (2,5 atm) bosimda 
haydalib turiladi. Furmalar soni pechning hajmiga qarab 16 
tadan 24 tagacha bo‘ladi. Furmalar mis yoki alyuminiy 
qotishmalaridan yasalgan bo‘lib, ish jarayonida erib 
ketmasligi uchun ularning havol devorlari orqali sovuq suv 
aylantirib turiladi. 
Furmalarning pastrog‘idagi teshiklarga shlak, undan 
pastroqdagi teshikka esa cho‘yan chiqarish novlari (9), (10) 
o‘rnatiladi. O‘txonada yig‘ilayotgan cho‘yan har 2–4 soatda, 
shlak 1–1,5 soatda o‘z novlaridan kovshlarga chiqarib 
turiladi. Cho‘yanni, shuningdek, shlakni pechdan chiqarish 
uchun tegishli joyida 50–60 mm.li teshik elektr burmashina 
bilan ochiladi, berkitishda esa o‘tga chidamli tiqinlardan 
foydalaniladi. Metallurgik kombinatlarda bir vaqtda bir 
necha domnalar ishlaydi. 
O‘rtacha hisobda 1 t cho‘yan olish uchun 2035 kg temir 
ruda, 146 kg marganes ruda, 971 kg koks va 598 kg 
ohaktosh pechga kiritilib. 3575 kg havo haydaladi. Bunda 
755 kg shlak, 5217 kg domna gazi va 348 kg koloshnik 
changi ajraladi. 
Domnalarning bir me’yorda ishlashi uchun barcha ishlar 
maksimal darajada mexanizatsiyalashtirilgan va avtomat- 
lashtirilgan bo‘lishi kerak. Bu ishlarni bajarishda uning 
yordamchi uskunalarining (shixtani yuklash apparati, havo 
qizdirgichlar, kompressorlar va boshqalar) roli katta. 
Keyingi yillarda jarayonni boshqarishda elektron hisob- 
lash mashinalaridan foydalanish yuqori samara bermoqda. 

---