O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

47-
 
rasm. 
Qobiqli qolip tayyorlash texnologik jarayoni sxemasi: 
1 – model yarim pallasi; 2 – shtir; 3 – qolip materiali; 4 – bunker; 
5 – qolip pallasi. 
Bunday qolipga metall quyiladi. Metall qolipda kristal- 
lanib, quyma olinib, keyin undagi quyish tizim metalli ajrati- 
ladi. Bu qoliplar bir marta quymalar olishga yaraydi, xolos. 
XIX
 
bob. QUYMALARDA UCHRAYDIGAN ASOSIY 
NUQSONLAR 
 
l-§. Umumiy ma’lumot 
 
Quyuv sexlarida yuzlab va minglab ishlab chiqariladigan 
quymalar ichida quyma konstruksiyasida yo‘l qo‘yilgan 
xatolar, belgilangan texnologik jarayonni to‘g‘ri bajaril- 
masligi va boshqa sabablarga ko‘ra ba’zan nuqsonlar ham 
uchraydi. Jumladan, quyma shakli o‘lchamlari, yuza tekis- 
ligining, puxtaligining chizma talablariga to‘la javob 
bermasligi shunday nuqsonlardandir. 

---

Quymalarning muhimligiga qarab bu nuqsonlar tuzatib 
bo‘ladigan va tuzatib bo‘lmydigan turlarga ajratiladi: 
1.
 
Tuzatish mumkin bo‘lgan nuqsonlar. 
Bunday 
nuqsonlar ancha mayda, tuzatilishi birmuncha oson bo‘lgan 
nuqsonlar bo‘lib tuzatilgan detalning normal ishlashiga 
deyarli ta’sir etmaydi.
 
2.
 
Tuzatib bo‘lmaydigan nuqsonlar. 
Bunday nuqsonlar yirik 
nuqsonlar bo‘lib, ularni yo mutlaqo tuzatib bo‘lmaydi yoki tuzatish 
mumkin bo‘lsa-da, iqtisodiy jihatdan qimmatga tushadi. Bu xil 
nuqsonli quyma yaroqsizga chiqarilib qayta suyuqlantiriladi.
 
Texnik nazorat vakillari quymalarning sifatinigina 
kuzatish bilan chegaralanmay, nuqsonlarni hosil bo‘lish 
sabablarini ham o‘rganib, ularning oldini olish tadbirlarini 
ko‘rishda texnolog va masterlarga yordam berishlari lozim. 
Quymalarda uchraydigan nuqsonlarning xili va hosil 
bo‘lish sabablari ко‘p. Bular jumlasiga qolip va sterjen 
materiallarining, suyuqlantirilgan metall tarkibi va tempe- 
raturasi, uni qolipga quyish tezligi hamda sovish sharoit- 
larining texnologik talabga to‘la javob bermasliklari va 
boshqalar kiradi. Quymalarda uchraydigan asosiy nuqson- 
larga quymalarning chizma talabiga mos kelmasligi, 
qolipning metall bilan chala to‘ldirilishi, uning tirqishlaridan 
metall oqishi, qolip materialining quyma kuyib yopishishi, 
gaz, shlak kovakliklari metallning kirishuvi bo‘shliqlari, tob 
tashlash, darz va boshqalarni ko‘rsatish mumkin.