Gidroekologiya

 
Tanker nima? 
Dengiz orqali neft va boshqa suyuqliklarni tashish uchun sisterna- kemalardan foydalaniladi. ularni 
inglizlar “tankerlar” deb ataydi. 1976 yilda qurib ishga tushurilgan yaponiyaning “Dengiz gigantic” supertankeri- 
shu paytgacha mavjud bo’lgan tankerlarning eng yirigidir. Uning uzunligi 458 metr va ichiga 565000 tonna xom 
neft ketadigan sig’imlidir.
Belgilangan bandargohlarda (portlarda) neft kemalardagi sisterna (tank) lardan neft quvurlariga oqiziladi 
yoki hovuzlarga ag’dariladi.
Shundan keyin neftni qayta ishlovchi zavodlarga jo’natilib u yerda neftdan benzin va boshqa yonilg’i 
moddalar ajrtib olinadi. Neftni tashish miqdorini kamaytirish uchun juda katta sig’imli supertankerlar quriladi. 
Hozirgi kunda oz’ ichiga 500 ming tonnagacha xom neft mahsulotlarini sig’diradigan neft quyiluvchi kemlar bor. 
Bunday miqdordagi yoqilg’I ko’pmillionli aholisi bor shaharlarga yarimyillik muddatga yetadi. Shuningdek 
dengizlarda shatakhi kemalarga tirkab neft tashiladigan yirik plastic ballonlarning loyihalari ham mavjud. 
Dunyodagi eng bahaybat neft platformasi esa Norvegiyaning Stavanger bandargohida qurilgan. Uni oz’ joyiga 
o’rnatish uchun esa 8 shatakchi kema zarur bo’ldi. Bu platforma 816000 tonna og’irlikka ega bo’lib dunyodagi eng 
ulkan “harakatlanuvchi inshoot” hisoblanadi. 
 
Periskop nima? 
Periskop suvosti kemalari uchun g’oyatda zarur ko’rish asbobidir. Kema yarim tanasi bilan suvga cho’kib 
turgan holatlarda suv ustida qaqqayib turadigan periskop trubasi orqali kuzatish olib beriladi.
Bu xususiyat kuzatuvchining ko’zga ko’rinmasligi alohida muhim ahamiyatlidir. Xuddi shu maqsad uchun 
ham periskop asbobi yaratilgan. Quruqlikda periskop turli xil istehkomlardan kuzatuv olib bnorish uchun 
qo’llaniladi. Jangchi dushmanning bevosita zarbasiga uchramasligi uchun blindajdan yerto’ladan okopdan kuzatuv 
olib boriladi. Tanklar, bronetronsportyorlar ham periskop bilan jihozlangan. Namoyishlar va xalq sayllari paytida 

---

olomonni bosh tarafdan kuzatish uchun ham periskop qo’l keladi. Takomillashtirilgan periskop xuddi durbinga 
o’xshab, manzarani kattaroq hajmda ko’rsatat oladi. Ularni “durbinli ko’zoynak” deb ham atash mumkin. Suvosti 
kemalarida qo’llaniladigan periskoplarda esa ko’zgular tizimi linza va ko’rinishni o’zida aks ettiruvchi prizmalarga 
almashtirilgan.