‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

I
•
ZI 
‘
—
f )
g )
6.71-shakl.
5) changak yordamida ustma-ust tikishda hosil qilinadigan chokni 
shartli belgilash belgisi (6.71-shakl,/);
6) burchakli birikma hosil qilishdagi changakli chokning shartli 
belgilanishi (6.71- shakl, g).
5-§. Shponkali birikmalar
Val bilan unga kiydirilgan detallar (tishli g‘ildirak, shkif, mufta va 
b.)ning shponka (pona) vositasida hosil qilingan qo‘zgalmas, ba’zan 
suriladigan birikmasi 
shponkali birikma
deyiladi.
Shponkali birikmalar prizmatik (6.72-shakl, 
a),
ponasimon 
(6.72-shakl, 
b
) va segment (6.72-shakl, 
d)
shponkalar vositasida 
bajariladi. Shponkalaming oicham lari valning diametriga qarab 
tanlanadi.
Texnikada prizmatik shponka bilan biriktirish ko‘proq tarqalgan. U, 
asosan, aylanma harakatlami uzatishda ishlatiladi. Bunday birikmalarni 
hosil qilish uchun valda shponkaga mos o ‘yiq, g ‘ildirak vtulkasida 
ariqcha o‘yiladi va o‘yiqqa shponka joylashtiriladi.
Shponkalar
(GOST 23360-78). Prizmatik shponkalar uch xil ko‘- 
rinishda bajariladi. 1-bajarilishda shponka uchlari 
R=b/2
radiusda 
(b -
shponka eni) yumaloqlangan boiadi. 2-bajarilishda shponkaning bir

---

b)
6.72-shakl. 
2-baJarilishi
-c|
cx4 5 c
3 -bajarilishi
1-baJarilishi
/
/ 
R(b/2)
a)
6.73-shakl.
uchi yumaloqlangan bo‘ladi. 
3-bajarilishda 
shponkaning 
ikkala uchi yumaloqlanmagan, 
ya’ni to ‘g ‘ri burchakli bo‘ladi 
(6.73-shakl).
Tishli g‘ildiraklar bloki 
ish jarayonida o ‘q bo‘yicha 
surilib ishlaydigan bo‘lsa, u 
holda shponka valga vintlar 
vositasida mustahkamlanadi. 
Bunday shponkalar 
yo ‘nal-
tiruvchi shponkalar
deyiladi 
(6.74-shakl) va ulami o ‘yiq- 
lardan chiqarib olish uchun

---

uning o‘rtasidagi rezbali te- 
shikka vint burab kirgiziladi, 
shunda vint o‘yiq tubiga ta- 
qalib, shponkani o‘yiqdan aj- 
ratadi.
Katta bo‘lmagan kuchlami 
uzatish 
uchun 
segment 
(GOST 24071-80) shponkalar 
ishlatiladi (6.75-shakl). Barcha shponkalaming o‘lchamlari standartda 
belgilangan.
Texnikada ponasimon (GOST 24068-80) shponkalar kamroq 
uchraydi, ular yordamidagi birikmalar qo‘zg‘almas bo‘ladi. Ponasimon 
shponkaning qiyaligi 1:100 qiyalikda bajariladi. Ponasimon shponkalar 
to ‘rt xil ko‘rinishda bajariladi (6.76-shakl).
2-bajarilishdagi 6=10 mm, A=8 mm, /=60 mm bo‘lgan shponkaning 
shartli belgilanishiga misol: 
Shponka
2-10x8x60. GOST 24068-80 
(6.77- shakl) da shponka o ‘yig‘i va vtulkadagi shponka ariqchasining
C*4S°