Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

1-расм: [Ce(2-ABT)
3
] ИҚ- спекти 
Синтез қилинган комплекс бирикмаларнинг ИҚ-спектрларининг таҳлили 
шуни кўрсатдики, координацион боғ ҳосил бўлишида уч молекула 2AВТ 

---

38 
монодентат лиганд сифатида иштирок этиб, ҳалқадаги азот атомлари билан 
металл ионига монодентат боғланган. 
Фойдаланилган адабиётлар 
1. Cotruvo Jr J. A. The chemistry of lanthanides in biology: recent discoveries, emerging 
principles, and technological applications //ACS Central Science. - 2019. - V. 5. - N 9. - P. 1496-
1506. 
2. Lafta S. J., Abass S. J. Synthesis and Characterization of Some New 2 -Aminobenzothiazole 
Derivatives //Al-Mustansiriyah J. Sci. - 2012. - V. 23. - P. 5. 
 
3d-METALL BENZOATLARI VA ALANIN ASOSIDA ARALASH 
LIGANDLI KOMPLEKS BIRIKMALARINI TERMIK ANALIZI USULIDA 
OʻRGANISH 
Tilyabov M.U.,
 
Buvrayev E.R., Kosimova X.R.
*
 
Samarqand davlat universiteti assistenti 
*
Samarqand davlat universiteti magistranti 
Email: [e-mail] 
Termik analiz Paulik G., Paulik J., Erdey Z. sistemasida temperaturani toʻgʻri 
chiziq boʻyicha oshirilganda bir vaqtning oʻzida namuna ogʻirligi, massaning 
yoʻkolish tezligi va termik xossalari oʻrganiladi. [3] Shunday qilib bu analiz 
yordamida kompleks tarkibidagi koordinasiyalangan suv molekulalari sonini [3-4], 
oʻzida quyidagilarni tutuvchi temperatura chizigʻi (T), differensial termik egrisini 
(DTA), termogravimetrik egri (TG)larini aniqlash imkonini beradi. Termik analizdan 
olingan issiqlik effektlari tabiati, temperatura intervallari va massaning kamayishi 
1rasmda keltirilgan. [3] 
[CuL
2
1
L
2
2
] ning DTA egrisida beshta endotermik effekt va uchta ekzotermik 
effektlarni 
koʻrishimiz 
mumkin. 
Birinchi 
endotermik 
effekt 
gidrat 
molekulalariningyoʻqolishi bilan bogʻliq. Bunda 16% massa yoʻqoladi, u ikki 
molekula suvning massasiga teng. Keyingi termoeffektlarning tabiati kompleksning 
parchalanishini koʻrsatadi. 20-860°S dagi Tg egrisi boʻyicha massa yoʻqolishi 
60,42% ni tashkil qiladi. Oxirgi effektlar tabiati termoliz maxsulotlarining 
parchalanishi koʻrsatadi. Termik analiz natijasida oxirgi maxsulot sifatida CuO xosil 
boʻladi. 
a) 
b) 
1.Rasm. [CuL
2
1
L
2
2
]·3H
2
O (a) va [CoL
2
1
L
2
2
]·3H
2
O (b) komplekslarining 
derivatogrammalari 

---

39 
[ZnL
2
1
L
2
2
] ning DTA egrisida 90°С da bitta endotermik effekt va oltita 
183,200,295,330,590 va 820°С larda ekzotermik effektlarni kuzatildi. Birinchi 
endotermik effekt gidrat suv molekulalarining yoʻqolishi bilan bogʻliq. Bunda 6,91 % 
massa yoʻqolib, u bir molekula suv ogʻirligiga teng. Keyingi termoeffektlarning 
tabiati kompleksning parchalanishini koʻrsatadi. 20-860°С dagi Tg egrisi boʻyicha 
massa yoʻqolishi 73,50% ni tashkil qiladi. Termik analiz natijasida oxirgi mahsulot 
ZnO [4]. 
[CoL
2
1
L
2
2
] Termik analiz yordamida Co(II) kompleksining hona haroratidan 
800-900°С gacha uzliksiz qizdirilgandagi termik parchalanishi oʻrganilgan. 
Co(II)kompleksining [CoL
2
1
L
2
2
] tarkibli kompleksining DTA egrisida toʻrtta 
117,263,321 va 498°С da endotermik effektlar va ikkita 238 va 283°С larda 
ekzotermik effektlar kuzatilgan. Birinchi ikki effekt 10,2% massa yoʻqolishi bilan 
bogʻliq (kristallangan va gidratlangan suv molekulalari). 216 va 323°С dagi 
ekzoeffektlarda asosiy massa 83,2% yoʻqotilishi kuzatildi. Oxirgi ikki effektlar tabiati 
termoliz maxsulotlarining parchalanishi va yonishini natijada CoO hosil boʻlishini 
koʻrsatadi. Analizga olingan umumiy massa ogʻirligi 83 mg ga teng. 
Termik analiz natijalariga asosan kompleks birikmalar ligandlardan farqli 60-
860°S temperatura oraligʻida parchalanadi. Shuni takidlash kerakki, sintez qilingan 
hamma kompleks birikmalar tarkibida kristallizasion suv bor va ular kristalgidratlar 
hisoblanadi. [1-2] Termik analiz natijalarini umumlashtirganimizda hamma kompleks 
birikmalar parchalanishi bir xil bosqichli, organik moddalar yonishi va parchalanish 
maxsulotlari oksidlanishi natijasida oksidlar hosil boʻlishi bilan boradi. Shunday qilib 
termik analiz natijalari komplekslar hakidagi tasavvurimizni kengaytirdi va keyingi 
tuzilish formulani keltirishimizga imkon berdi.