1-mavzu. О‘simlikdagi suv muvozanati reja

 
Oltingugurt.
Oltingugurt ikkita aminokislota tarkibiga, moddalar almashinuvi jarayonlarida faol 
ishtirok etuvchi bir necha kofermentlar va vitaminlar tarkiblariga kiradi. Oltingugurt yetishmasligining 
kо‘pgina belgilari azot yetishmasligi jumladan xlorozning yuzaga kelishi, rivojlanishning ortda qolishi va 
antotsianlar tо‘planishi kabi bir xil bо‘ladi. Buning sababi azot va oltingugurtning oqsillar tarkibiga 

---

kirishi bilan izohlanadi. Oltingugurt yetishmasligi natijasida kelib chiqadigan xlorozning ilk belgilari 
azto yetishmasligidagi kabi qari barglarda emas, balki nisbatan yosh barglarda yuzaga keladi. Chunki 
kо‘pchilik tur о‘simliklarda oltingugurtning qari barglardan yosh barglarga tashilishi unchalik oson 
jarayon hisoblanmaydi. Shu bois oltingugurt yetishmasligi qari barglar bilan bir paytda yosh barglarda 
ham xlorozning ilk belgilari yuzaga kelishi bilan amalga oshadi.
 
2-Guruh:
Struktura butunligini va energiya saqlanishini saqlashda muhimi ahamiyatga ega 
bо‘lgan mineral oziq moddalaridagi kamchiliklar. Bu guruh fosfor, kremniy va bordan iborat. Fosfor va 
kremniy о‘simliklar tо‘qimalari atrofidagi konsentratsion muhitlarda aniqlangan. Bu muhitlarda 
yuqoridagi elementlar zaruriu makroelementlar bо‘lib hisoblanadi. Bor elementi esa nisbatan kam 
konsentratsiyada bо‘lganligi uchun mikroelement hisoblanadi. Bu elementlar о‘simliklar tarkibida 
uglerod molekulasi bilan efir bog‘lari kо‘rinishida ushlab turiladi. 
Fosfor.
Fosfor (fosfat holatida (PO
4
)
-3
) shakarfosfat kо‘rinishida nafas olish jarayonlarida oraliq 
moddalar va fotosintezda, shuningdek о‘simliklar membranasidagi fosfolipidlar tarkibida uchraydi va 
о‘simliklar hujayralaridagi bog‘larning ajralmas qismi hisoblanadi. Fosfor shuningdek о‘simliklar 
energetik metabolizmida( ATF jarayonlarida) foydalaniladigan va DNK va RNK nukleotidlar 
komponentlari tarkibiga kiradi. О‘simliklarga fosfor yetishmasligining о‘ziga xos belgilari ularning 
о‘sishdan orqada qolishi va nisbatan yosh barglarning tо‘q yashil tusga kirishi, barg tabiiy shakllarining 
о‘zgarishi va nekrotik tо‘qimalar deb ataluvchi kichik- kichik nobud bо‘lgan tо‘qimalardan hosil 
bо‘luvchi dog‘larning paydo bо‘lishi bilan ifodalanadi.
 
Azot yetishmasligidagi kabi elementlar yetishmasligining boshqa holatlarida ham barglarga 
yengil sariq tus beruvchi antotsianlarning tо‘planishiga olib keladi. Azot yetishmasligidagi jarayonlardan 
farqli ravishda fosfor yetishmasligi paytida rangning о‘zgarishi xloroz hhodisasi bilan bog‘liq emas. 
Ba’zida barg jigarrang-yashil-binafsha tusga ham kiradi. Fosfor yetishmasligining qushimcha belgilari 
yupqa yog‘ochlanmagan poyalarning hosil bо‘lishi va qari barglarning yо‘qotilishi bilan ham namoyon 
bо‘ladi. Shuningdek о‘simlikning rivojlanishdan orqada qolishi ham kuzatiladi.