2-mavzu. Fotosintez va pigmentlar. Fotosintezning yorug‘lik va qorong‘ulik reaksiyalari

 
Don, meva va sabzavotlarni saklashda nafas olishning ahamiyati 
O‘simliklarning nafas olish jarayoni, ulardagi modda almashinuvining muhim qismini tashkil 
etib, o‘sish, rivojlanish va hosildorlikning asosini tashkil etganidek, yetishtirilgan maxsulotlarni uzoq 
muddatga va sifatli saqlash ham nafas olish tezligini boshqarishga asoslangan. Maxsulotlarni saqlashda 
nafas olish jadalligining qancha past bo‘lsa, organik moddalarning miqdori shuncha kam sarflanadi va 
ular sifatli saqlanadi. Nafas olish jadalligining darajasi eng avvalo harorat va namlik miqdoriga bog‘liq. 
Donlarning tarkibidagi suv miqdorini va ular saqlanadigan omborlar haroratini boshqarish katta 
ahamiyatga ega. Suv miqdori g‘allasimonlarning donlarida 14% va moyli o‘simliklarning donlarida 8-9% 
dan oshmaganda, harorat esa 0
0
atrofida bo‘lganda nafas olish eng past darajada saqlanadi. Namlikning 
miqdori 18-22% va harorat 45-50
0
ga yetganda nafas olish jadalligi ham keskin oshadi. Natijada 
urug‘lardagi zapas organik moddalar tezlik bilan sarflanadi. Buning natijasida ajralib chiqqan kimyoviy 
energiya issiklik energiyasiga aylanadi, omborlarning harorati yanada oshadi va har xil chirituvchi 
mikroorganizmlarning rivojlanishiga sharoit yaratadi. Bunday sharoitda saqlangan donlar unib chiqish 
kobilyatini yukotadi. Shuning uchun ham donlarni saqlashda namlik kam miqdorda bo‘lishi maqsadga 
muvofiq. 
Meva sabzavotlarni saqlash donlarni saqlashdan biroz farq qiladi. Chunki ularning tarkibida suv 
juda ko‘p (75-90% gacha) suvni kamaytirish ular sifatining pasayishiga sabab bo‘lishi mumkin. Shuning 
uchun ham meva sabzavotlarni saqlashda bosh omil harorat hisoblanadi. Eng qulay harorat 0
0
atrofida 
bo‘lishi aniqlangan. Maxsus xonalarda va muzlatgichlarda saqlanganda ham harorat 3-7
0
C dan oshmasligi 
kerak. Masalan, kartoshka uchun saqlash harorati 2-4
0
C, karam uchun 0
0
dan 1
0
C, qolgan meva va 
sabzavotlar uchun +0
0
+1
0
C eng qulay ekanligi aniqlangan. Bunda nafas olish tezligi past bo‘lib, 
maxsulotlar sifatli saqlanadi. Meva sabzavotlarni saqlashda CO
2
ning miqdori ham katta ahamiyatga ega. 
U ko‘p bo‘lsa, nafas olish jadalligi pasayadi.