2-mavzu. Fotosintez va pigmentlar. Fotosintezning yorug‘lik va qorong‘ulik reaksiyalari

 
I va II
 
fototizimlar orasidagi nisbatlarni о‘rganiyo jarayonida shu narsa ma’lum bо‘ldiki, 
xloroplastlarda II fototizimlardagi jarayon sermahsul hisoblanadi. Shu bilan birga I fototizimlar va II 
fototizim orasidagi nisbat 1.5:1 ga ega, ammo bu kо‘rsatkich о‘simliklarning turli sharoitlarda 
о‘stirilishiga qarab о‘zgarib turishi mumkin. 
Anoksigen (kislorodsiz) fotosintezlovchi bakteriyalarning reaksiya markazlari II fototizimga 
bо‘lgan kislorod ajratmaydigan, xuddi pushti fotosintezlovchi Rhodobacter va Rhodopseudomonas 
oilasiga mansub bitta fototizimga ega bо‘lgan organizmlarniki kabi о‘xshash bо‘ladi. Bunday sodda 
organizmlar kislorodli fotosintezni mukammal tushunishda о‘tkaziladigan eng oddiy tajribalarni 
о‘tkazishda muhim obyektdir.
 
Xartmut Mishel, Iogann Dayzenxofer, Robert Xuber, va uning jamoasi Myunxenda binafsharang 
fotosintezlovchi bakteriyalar (Rhodopseudomonas viridis) ning reaksiya markazlarining uch о‘lchamli 
strukturasini yaratdilar. 1988 yilda Nobel mukofotiga sazovor bо‘lgan bu ulkan kashfiyot integral 

---

membrana oqsillarining rentgen–struktur tuzilishi va reaksiya markazlari komplekslarining struktura 
tahlillarini о‘rganishda ochilgan ilk engt muhim kashfiyotlardan bо‘lgan edi. Bu strukturalarning 
mukammal tahlili, kо‘p sonli namunalarni birgalikda о‘rganish, barcha reaksiya markazlari tomonidan 
ishlab chiqariladigan, energiya tо‘planish jarayonlarida ishtirok etuvchi kо‘pgina tamoyillarni kо‘rsatib 
berdi.
 
Bakteriyalarning reaksiya markazlarining strukturasi, taxmin qilinganidek, kо‘p jihatdan kislorod 
ajratuvchi organizmlardagi II fototizimlarda uchraydigan tizimlar kabi bо‘ladi, asosan о‘tkazuvchi zanjir 
qismining elektron akseptorlari о‘xshash bо‘ladi. Bakteriyalarning reaksiya markazlarining yadrosini 
tashkil etuvchi oqsillar evolyusion bog‘liqlikning о‘z-о‘zidan yuzaga kelganligi sababli II 
fototizimlardagi ularning analoglariga о‘xshash bо‘ladi.