2 authors, including: Some of the authors of this publication are also working on these related projects

“sug‘urib”
olishga to‘g‘ri 
keladi. Bunday holatda 
“nima, qachon, qayerda, kim, qanday”
savollaridan 
foydalanish joiz, ammo 
“nima uchun”
degan savolni ishlatish bu ishonchsizlik 
belgisidir. Uning talablarini aniqlashtirib olgandan keyin, mahsulotning foydali 
jihatlarini aytib o‘tish kerak. Agar mijoz mahsulotingizni atayin sotib olish 
maqsadida qo‘nqiroq qilgan bo‘lsa, unda bu tovarning ko‘prog‘ini 
“o‘tkazishga” 

---

84 
harakat qilish lozim. Agar mijoz shunchaki taxminiy ma’lumot bilan qiziqqan 
bo‘lsa, sizning vazifangiz – sinash uchun olib ko‘rishga ishontirishdir. Mijozni 
tavozelik bilan biror qaror qabul qilishiga yo‘naltirish joiz, masalan
: “Biz tovarni 
siz istagandek tezroq – falon kun yoki haftaning oxirida etkazishga harakat 
qilamiz” yoki “sizga falon pul yozib qo‘yamiz

”
Suhbat oxirida narxni aytib, 
uning qiymatini asoslagan holda firmaning mijozga keltirajak foydasini bildirib 
qo‘yish mumkin. Shunda qo‘yilgan narx munosib va qabul qilarli darajada bo‘ladi. 
Xaridlar borasida qarorlar qabul qilish, uning talablarini aniqlash, o‘z 
firmasini tanishtirib, tovarlarni taklif qilish maqsadida avval hamkorlik qilinmagan 
firmaga qo‘ng‘iroq qilishdan avval muvaffaqiyatga erishish uchun kimga 
qo‘ng‘iroq qilishni o‘ylab ko‘rish lozim. Firma uchun zarur bo‘lgan va ishdagi 
aloqalarni izlashda yordam beruvchi ma’lumotlar manbaining ro‘yxatini tuzib olish 
zarurr. 
Ular 
markaziy 
va 
hududiy 
nashrlar, 
kommersial 
va 
texnik 
ma’lumotnomalar, ilgarigi sheriklar, mijozlar va boshqalar bo‘lishi mumkin. 
Shundan so‘ng, ish rejasini ishlab chiqish, kerakli telefon raqamlarini topish lozim. 
Firma kotibidan boshlagan yaxshi, uning ismi nima, kim bu masalani hal qilib bera 
oladi. Agar sizdan qayerdan ekanligingizni so‘rashsa, to‘g‘ri javob bering, agar 
uzoqdan bo‘lsa, shaharning o‘zini aytgan yetarli. Taxminiy mavzuda gaplashgan 
ma’qul. O‘z ishining muhokamasidan qochgan yaxshi va qanchalik yaxshi 
muomalada bo‘lmasin, qanday yordam va’da qilishmasin, asosiy masala bo‘yicha 
suhbatni boshlamaslik kerak. Faqat qaror chiqaruvchi odam bilangina gaplashish 
lozim. 
Faks 
Har qanday kasbiy aloqa faks orqali yo‘riqnoma bilan almashmasdan 
bitmaydi. Amerika udumiga ko‘ra faksni jo‘natish uchun o‘zining standart birinchi 
betiga ega bo‘lish lozim (Cover page). U qoidaga binoan firmaning blankida 
qilinadi. Blank shunday ko‘rinishga ega bo‘lishi lozim: yuqori qismida firmaning 
ramzi joylashadi (Trade mark), eng quyida esa butun satr bo‘yicha manzil, telefon, 
ofis va firma bo‘limlarining boshqa koordinatlari yoziladi. Emblemaning tagiga 
telefaksning xabari (facsimile message) yoziladi. Keyin esa bu bet quyidagicha 
rasmiylashtiriladi. 
Birinchi variant: 
DATE: (ma’lumot jo‘natilgan sana, oy, yil) 
TIME: (ma’lumot jo‘natilgan vaqti) 
TO: (jo‘natayotgan kishining ismi sharifi) 
Fax no: (jo‘ntilayotgan kishining faks raqami) 
Company: (u namoyon qilayotgan kompaniyaning nomi) 
Number of pages including cover (odatiy formula birinchi betni istisno 
qilmagan holda betlarning hajmi – bu yerda noma to‘liq tayyor bo‘lib, imzo 
chekilgandan so‘ng qo‘l bilan to‘ldiriladi). 
If you do not receive all the pages Please call or fax. “Agar siz ma’lumot 
varog‘ini olmagan bo‘lsangiz, telefon orqali qo‘ng‘iroq qiling, keyin o‘z telefon 
raqimingizni yozasiz yoki faks orqali jo‘natasiz” (faks raqimingizni ham yozasiz). 
Shundan so‘ng, Comments: (kommentariya) so‘zini va matnni yozish lozim.

---

85 
Ikkinchi variant: 
From Location our fax Number of pages (including cover sheet) 
TO: 
Company G‘Department 
Message: 
Birinchi variantdagidek jo‘natayotgan va jo‘natilayotgan odam, firma 
ma’lumotlari xuddi shu tarzda yoziladi. Matn kompyuterda teriladi, qo‘l bilan imzo 
chekiladi. Ikkinchi betdan boshlab barcha betlarga raqam qo‘yib chiqqan yaxshi – 
agar ma’lumot o‘tmasa, uni qayta jo‘natishda chalkashliklar bo‘lmasligi uchun. 
Agar hujjat bo‘lmasa, nomaga muhr bosish shart emas. Agar siz javob xatini 
jo‘natayotgan bo‘lsangiz, avvalida ardresatga bir so‘z bilan bo‘lsa ham tashakkur 
bildirish joiz. Agar faksiga javob berishmasa, biroz sabr qilish, ammo hech