А. Т. Гофуров, Ж. Толипова, С. С

 Али Ибн Сино
- бутун мусулмон Шаркнинг улкан қомусий ақпи,
жаҳон илми ва маданиятининг энг машҳур намоёвдаларидан биридир. Ибн Сино
ўрта аср фанининг турли соҳалари фалсафа, тиббиёт табиатшунослик, бадиий
адабиёт бўйича ёзган асарлари билан ўчмас из қолдирган, у ўз даврвда
«Олимлар раиси» унвони билан такдирланди. Унинг йирик асарларига
куйвдагиларни киритиш мумкин «Тиб қонунлари», «Аш-Шифо», «Ал-Қонун»,
«Ан-Нажог», «Донишнома» ва бошқалар.
Ибн Сино ўзининг таълим-тарбияга оид қарашларини ижтимоий-фалсафий
қарашлари билан боғлиқ ҳолда ифодалаган ва махсус рисолаларда талқин
кдпган. Шунингдек фанларни тасниф этади. Бунда у биринчи ўринга тиббиёт
фанларини қўяди.
Ибн Сино билим олишда болаларни мактабда ўқитиш зарурлигини кайд
этар экан, таълимда куйидаги томонларга риоя қилиш зарурлигани таъкидлайди:
- болага билим беришда бирданига китобга банд қилиб қўймаолик;
- таълимда енгилдан огарга бориш орқали билим бериш:
- ўқитишда жамоа бўлиб мактабда ўқитишга эътибор бериш;
- бшшм беришда болаларнинг қизиқиши ва қобилиятини ҳисобга олиш;
- ўқитишни жисмоний машкдар билан қўшиб олиб бориш;
Бу талаблар ҳозирги давр тамойилларига ҳам мос келиши билан
қимматлвдир.
12
Ибн Сино ўқитувчининг қавдай бўлиши кераклига тўғрисида қатор
фикрларни баён этади. Улар куйвдагалардир:
- болалар билан муомулада босиқ, жиддий бўлиш;
- берилаётган билимни талабалар қавдай ўзлаштириб олаётганига эътибор
бериш;
- таълимда турли метод ва шакллардан фойдаланиш;
- талабанинг хотираси, билимларини эгаллаш қобилияти, шахсий
хусусиятларини билиши;
- фанга кизиқтира олиш;
- берилаётгаи билимларни энг муҳимларини ажратиб бера олиш;
- билимларни талабларга тушунарли, унинг ёши, аклий даражасига мос
равишда бериш;
- ҳар бир сўзнинг болалар хиссиётини уйготиш даражасида бўлишига
эришиш зарур, дейди олим.
Ибн Сино таълимотида билишда қайси методлардан фойдаланилмасин у
оғзаки ифодалаш, тажрибаларини барибир талабада ҳақиқий билим ҳосил
қилиш мустақил, мантиқий фикрлаш қобилиятини ривожлантириш, олган
билимларини амалиётга тадбиқ эта олиш қобшшятини таркиб топтириш асосий
мақсад бўлган.
Ибн Сино ақлий, ахлоқий тарбия билан бир қаторда инсон камолотвда
жисмоний тарбиянинг муҳим аҳамиятини ҳ,ам назарий, ҳам амалий жиҳатидан
таҳлил қилади.
Ибн Синогача инсоннинг камолга етишида жисмоний тарбиянинг таъсири
ҳакида бизларда бир яхлит таълимот яратилмаган эди.
Жисмоний машкдар, тўғри овқатланиш, уйқу, баданни тоза тутиш, тартибга
риоя этиш, инсон соғлигани сақпашда муҳим омиллардан эканини ҳам илмий
ҳам амалий жиҳатидан асослади.
Хулоса қилиб айтганда, Ибн Синонинг таълим-тарбиявий қарашларида
инсоннинг ҳам ақпий, ҳам ахдокдй эстетик ҳамда жисмоний томондан
ривожланиши унинг камолга етишининг асосий мезони сифатида талқин
этилади.
Билимни мустаҳкамлаш учун саволлар.
1.Уйғониш даврвда таълим-тарбиянинг ривожига қайси олимлар хисса қўшган?
2.УЙГОНИШ даврида табиат фанлари соҳасида қайси олимлар илмий изланишлар
олиб борган?
З.Ал-Фаробий таълим-тарбия тўғрисидаги карашлари нималардан иборат:
4.Берунийнинг йирик асарларида таълим-тарбия тўғрисида кандай ғоялар илгари
сурилган?
5.Нима учун Фаробийнинг «Иккинчи муаллим» деб аташган?
б.Ибн Синонинг йирик асарларини санаб беринг.
7.Ибн Сино асарларида таълим-тарбия ҳаклдаги қавдай қарашлар мавжуд?
8-Ибн Сино ўқитувчи учун қандай фикрлар берган?