Ichki kasallikiar

5 .1 3 . O fcpka saratoni
0 ‘p k a saratoni b o s h q a o n k o lo g ik kasalliklar ich id a k o ‘p uchrashi 
j i h a t i d a n o ld in g i o ‘r i n l a r d a n b irin i eg a lla y d i. 4 0 — 60 y o s h d a g i 
o d a m l a r k asa lla nadi.
Etiologiyasi
n o m a ’lu m , o ‘p k a sa r a to n i kelib c h iq ish id a surunkali 
o ‘p k a k a sa llik larid an b r o n x it, b r o n x o e k ta tik kasalliklar, o ‘p k a n in g
ish la b c h i q a r i s h g a a l o q a d o r c h a n g l a r b i l a n t a 's i r l a n i b tu r is h i,
c h e k is h , ra d io a k tiv ru d a la r, n ik el, k o b a lt, a sb e st, x r o m , m ish y a k , 
a v to m o b i ll a r d a n c h i q a d ig a n g a z la r va g u d r o n l a n g a n y o ‘lla rn in g
c h a n g i b ila n t a ’sirlan ish kasallikni riv o jlan tirish g a q a tn a s h a d i.
Klinikasi.
0 ‘p k a s a r a to n i ilk b o s q ic h la r id a a l o m a ts iz o ‘tadi. 
H a m m a d a n e r ta p a y d o b o N a d ig a n va d o i m iy a lo m a tla r i y o ‘tal, 
q o n t u p u r is h , k o ‘k ra k n i a c h is h tir a d ig a n yoNaldir. Y o ‘tal k o ‘p i n c h a
kechasi bezovta qiladi. 0 ‘pka saratoniga a lo q a d o r y o ‘tal b o sh lan g an d a 
e r ta m i, k e c h m i b a lg ‘a m p a y d o boNadi. Bu b a l g ‘a m k o ‘pikli va 
rangsiz yoki q u y u q va yiringli boNishi m u m k in . U n i n g m iq d o r i 
50— 100 m l.d a n o rtm a y d i. Q o n tu p u ris h k a sa lla rning 4 2 —6 0 % ida 
u c h r a y d i va b ro n x shilliq p a rd a si yoki o ‘s m a n i n g y ara boNib ketishi 
n atijasid a b o s h la n a d i. B alg‘a m d a k o ‘p i n c h a q irm iz i qizil q o n ipir- 
ip irlar boN adi, a h y o n - a h y o n d a la x ta la r k o ‘rin is h id a q o n tu s h a d i. 
Balg‘a m d a q o n s h u q a d a r k o ‘p boN adiki, n a tija d a u m a l i n a jelesiga 
o ‘x s h a s h boNadi.
142

---

B e m o r eti uvushib turishi h a m d a ta n a haroratin in g k o ‘tarilishidan 
sh ik o y a t qiladi. H a n s ir a s h k a sa lla rn in g t a x m i n a n 40 % ida qay d
qilinadi. H a n sira sh b r o n x la r o 'tk a z u v c h a n lig in in g buzilishi va o ‘pka 
b o N a gining ate le k ta z g a u c h r a s h i o q ib a tid a kelib c h iq a d i. B em o rlar, 
o d a t d a , h a r a k a t q i l g a n i d a , j i s m o n i y j i h a t d a n z o ‘r i q q a n i d a
h a n s i r a s h n i n g k u c h a y i s h i d a n n o liy d i. B e m o r b i l a n g a p l a s h i b
tu rilg a n p a y t d a b a ' z a n n a fa s v a q tid a h u s h t a k to v u s h ig a o ‘xsh ash
k u c h s iz to v u s h esh itila d i. Bu to v u s h b r o n x n i n g to ra y ib q o lg a n id a n
kelib c h iq a d i.
B i r m u n c h a v aq t o lt g a n d a n k eyin k o ‘k ra k q a f a s id a , o d a t d a ,
o g briq p a y d o boMadi, o g ‘riq o ‘s m a p le v ra , tra x e y a , to m ir la r g a
t a r q a l g a n i d a n s o ‘ng b o s h l a n a d i . Bu o g ‘riq, o d a t d a , o ‘s m a n i n g
jo y la s h g a n o ‘m i , d a m i d a p ro y e k s iy a la n a d i-y u , lekin turli sohalarga: 
q o rin , qoMlar, k o ‘krak q afasining sogMom y arm iga irradiatsiyalanishi 
m u m k in . CVpka s a r a t o n id a k o ‘p i n c h a o d a m o ‘z - o ‘z id a n u m u m a n
d a r m o n s i z l a n ib , te z c h a r c h a b q o la d i. M e h n a t q o b iliya ti pasayib 
k e ta d i, o z ib , h a r o r a ti koMariladi.
B e m o r k o ‘z d a n k e c h ir ilg a n d a k o ‘krak qafasi so h asid ag i teriosti 
v e n a la ri k en g a y ib , b o ‘yin s o h a sid a g i teriosti y o g 1 k le tc h a tk a s i b ir 
q a d a r s h ish ib qolg an lig i k u za tilad i. Bu v e n a la r n in g o ' s m a bilan
bo silib q o lg a n lig ig a bogMiqdir. K o ‘kra k q a f a s in in g o ‘s m a b ila n
z a r a r la n g a n t o m o n i n a fa s o lis h d a o r q a d a q o la d i. 0 ‘s m a o ‘pka 
atelektaziga yoki plevritga olib keladi. 0 ‘s m a o ‘pka atelektaziga yoki 
plev ritg a olib k elgan boMsa, p e r k u s siy a d a to v u s h bo'gM qroq boMib 
chiqadi.
CTpka a u sk u lta tsiy a qilib k o ‘r ilg a n d a k a tta - k ic h ik lig ig a q a r a b , 
su say g a n v e z ik u la r nafas esh itila d i yoki m u t la q o e s h itilm a y q o la d i. 
S h u n in g d e k , o ls m a k o ‘ks oraligM s o h asig a o ‘sib k irg a n id a u asab 
t o l a l a r i , q iz ilo M ig a c h , y ir ik t o m i r l a r n i b o s i b q o ‘yish i tu fa y li 
o d a m n i n g o vozi c h i q m a y q o lad i (a fo n iy a ). U o v q a tn i yaxshi y u ta 
o lm a y d i (disfagiya). B e m o r n i n g yuzi, b o ‘y n in in g pastki q ism ig a
sezilarli d a ra ja d a shish keladi. S h u s o h a d a g i teri q o p la m a la r i qizarib 
tu ra d i. K asallik 1— 2 yil d a v o m e ta d i. B e m o r n i n g ahvoli a s ta - s e k in
y o m o n la s h ib , d a r m o n i to b o r a q u rib , ishtahasi pasayib, t a n a ogMrligi 
k a m a y ib b o r a d i va h a tto k i, u c h o ‘p boMib o zib ketadi.
Laboratoriya tahlili.
Q o n d a e r itr o ts itla r c h o ‘kish te z lig in in g
ortg an lig i, tr o m b o t s it l a r s o n in in g k o ‘p ayib ketganligi q a y d qilinadi. 
L ey k o sito z kuzatiladi.
143

---

R e n tg e n o lo g ik te k s h ir is h d a o ‘s m a soyasi, ra k lim f a n g iti, o ‘p k a
a t e l e k t a z i n i t o p s a b o ‘lad i. Q a v a t m a - q a v a t o l i n a d i g a n r e n t g e n o -
g r a f i y a - t o m o g r a f i y a d a a n c h a i s h o n c h l i m a ’l u m o t l a r q o ‘lga k ir i­
tiladi.
B r o n x o s k o p i y a b r o n x d a g i o ‘s m a n i n g o ‘z i n i b r o n x s h illiq
p a r d a s i n i n g q a y t a r i q a o ‘z g a r g a n l i g i n i t o p i s h g a , s h u n i n g d e k ,
b r o n x n i biopsiya qilishga i m k o n b eradi. R ak ekssuda tiv plevrit bilan 
birga d a v o m e tib b o r a y o tg a n b o ‘lsa, u v a q t d a plevral p u n k s iy a
qilin a d i, plevra suyuqligi esa lab o ra to riy a tekshiruviga yuboriladi.
Davolash.
0 ‘pka saratoni ni d a volashda sitostatik kim yoterapevtik 
v o sita la r ( p r o s p id in , siklofosfan, b e n z o t e f - e t a m i d i n , n it r o z o m e t i l -
m o c h e v i n a ) d a n foy d a la n ila d i.
N u r t e r a p iy a s i, g a m m a - t e r a p i y a u c h u n m o ‘lja lla n g a n turli 
q u rilm a la r, j u m l a d a n , n ih o y a td a k u ch li tez la s h tirg ic h la r y o r d a m id a
qoMlaniladi.
O g ‘r i q n i q o l d i r a d i g a n , y a llig M a n is h g a q a r s h i v a b a l g ‘a m
k o ‘c h ira d ig an dori vositalari berib boriladi. Q o n ketay o tg a n m a h a ld a
vikasol, o ‘p k a - y u r a k y e tish m o v c h ilik la rid a y u ra k glikozidlari, siydik 
h a y d o v c h i d o r ila r ishlatiladi.
P rofilaktika.
0 ‘p k a s a r a t o n i n i n g p r o f ila k tik a s i c h e k i s h n i n g
z a ra r in i u q tirib o ‘tish , h a v o n in g ifloslanishiga q a rsh i k u ra s h is h va 
o ‘p k a n in g su ru n k a li h a m d a yiringli kasalliklariga d a v o qilish n i o ‘z 
ichiga oladi.
144

---

6-bob.