Ichki kasallikiar

NAFAS O L IS H A’ZOLARI KASALLIKLARI
5 .1 . Qisqacha anatom ik-flziologik m a’lumot
O rganizm bilan tashqi m u h it o ‘rtasida b o i i b turadigan gazlar 
a lm a s h in u v i j a r a y o n id a ish tiro k e tu v c h i nafas sistem asi havo 
o i k a z u v c h i
a ’zolar m ajm uyi, y a ’ni b u ru n b o ‘shlig‘i, hiqildoq, 
traxeya (kekirdak), bronxlar va o ‘pkadan iborat (8-rasm ).
Burun bo'shlig'i.
Burun b o bshlig‘ida hid bilish organi joylashgan. 
Burun b o bshlig‘ining to g ‘ay va suyakdan tuzilgan t o ‘sig‘i uni ikkiga 
b o i i b tu ra d i. B urun b o ‘s h l i g i n i n g t o ‘sig‘i va devorlari ichki 
to m o n id a n shilliq parda bilan qoplan g a n , bu p a rda ning kiprikchali 
a lo h id a hujayralari (hilpillovchi epiteliy hujayralari) bor. U lar 
nafasga olinadigan havo y o ‘nalishiga qarshi tebranib, undagi chang 
zarrachalarini shilimshiq bilan birga tashqariga chiqaradi (havoni 
to za lab beradi). Burun b o bs h lig ig a u n in g y o n d o s h b o ‘shliqlari 
ochiladi. Havo burun b o ‘s h lig id a n o ia y o tg a n id a isiydi, nam lanadi, 
tozalanadi va b u ru n -h a lq u m g a , keyin halq u m n in g o g i z va hiqildoq 
qismiga tushadi. OgNzdan nafas olinganda h am bu yerga havo o ‘tishi 
m u m k in . Biroq b u n d a havo isimaydi va tozalanm aydi.
S h u n in g u c h u n b u r u n d a n nafas olish kerak. H a lq u m n in g shu 
qism idan havo hiqildoqqa o ‘tadi.
H iqildoq
nafas yo ‘lining b u ru n b o bshlig‘idan keyingi qismi 
b o ‘lib, o voz p a y d o qiluvchi a p p a ra t vazifasini bajaradi. N afas 
chiqarish vaqtida o ‘pkalardan qaytib chiqayotgan havo hiqildoqdagi 
to g ‘aylar orasida tortilgan ovoz boylamlariga urilib tovush chiqaradi 
(9 -ra sm ).
K ekirdak
(traxeya) — hiqildoqning bevosita davom idir. Bo‘yin 
sohasida kekirdak ко‘кгак b o bshlig‘iga o ‘tib, IV—V ko‘krak umurtqasi 
d a m id a ikkiga — o ‘ng va c h a p bronxga b o ‘linadi. Bular o ‘pkaga 
kirib, oldin b o ‘lak, keyin segm ent bronxlariga tarm o q la n a d i. Seg­
m ent bronxlari yanada m aydaroq bronxlarga boMinishda davom etib, 
o ‘ng va c h a p o^pkaning bronxial daraxtini hosil qiladi.
Kekirdak uzunligi 9 — 11 sm , diam etri 15— 18 m m keladigan 
naydan iboratdir. K ekirdakning yuqori qismi hiqildoqqa tutashgan
97

---

-20 20