Ichki kasallikiar

4 .2 6 . 0 ‘n ikki barmoqli ichak suyuqligini tekshirish
(duodenal zondlash)
D u o d e n a l suyuqlik ichak shirasi, o ‘t, m e'd a o s ti bezi shirasi, 
pilorus orqali o ‘n ikki ba rm oqli ichakka o ‘tgan m e ’da shirasi va oz 
m iqdordagi shilliqdan iborat.
B a’zi kasalliklarda duo d e n a l suyuqlikka q o n , yiring, shilliq, 
n o rm a l tarkibidagi o ‘t va m e ’daosti bezi shirasi va h.k. aralashgan 
b o i a d i . 0 ‘n ikki ba rm oqli ichak suyuqligini tekshirish m u h im
diagnostik aham iyatga ega. U ni olish u c h u n du o d e n a l z o n d d a n
foydalaniladi, bu zond 1,5 m uzunlikdagi ingichka rezina naychadan 
iborat, uning oxirida metall oliva b o i a d i . Olivadagi teshik orqali 
suyuqlik o s o n lik bilan z o n d ichiga kira oladi. O liva q a y e rd a
joylashganligini bilish uchun zondda uchta belgi bor. Ularning birin- 
chisi olivadan 40 sm na rid a b o i i b , u kurak tish lard a n m e ’da 
kardiasigacha b o i g a n masofani ko ‘rsatadi, ikkinchisi 56 sm narida, 
y a ’ni kurak tishlaridan pilorusgacha, uchinchisi 70 sm narida, 
y a ’ni kurak tishlaridan fater so‘rg ic h ig ac h a b o i g a n yerni ko ‘rsatadi. 
Bu naycha o ‘n ikki barm oqli ichakka nahorga kiritiladi. Kiritishdan 
avval z o n d n i qaynatish va h o i l a s h kerak.
D u o d e n a l z o n d n i kiritish tex n ik a si q u y id ag ic h a: b e m o r n i 
o i q a z i b q o ‘yib oliva yuttiriladi, s o ‘ng yutish harakatlari bilan zond 
birinchi belgigacha kiritiladi, s h u n d a n so‘ng b em orni yoshboshlatib 
yotqizgan holda uning chanogN tagiga yostiq q o ‘yiladi va ikkinchi, 
keyin uchinchi belgigacha yutish tavsiya qilinadi. Shu holatda be m o r 
4 5 —60 m in u t b o l i s h i kerak.
M a ’lum vaqt ichida oliva m e 'd a peristaltikasi natijasida o ‘n ikki 
ba rm oqli ichakka o ‘tadi. B em or kushetkada yonboshi ko ‘tarilib 
yotgani u c h u n (yostiq q o ‘yilgani tufayli) m e ’da va o ln ikki barmoqli 
ichakdagi suyuqliklar z o n d orqali probirkaga oqib tusha boshlaydi. 
Agar z ond hali m e 'd a d a b o l s a , oqib c h iq q a n suyuqlik no rd o n
reaksiyaga ega b o i a d i , buni lakm us q o g ‘ozi y o rd am id a aniqlash 
m u m k in (k o ‘k q o g ‘oz suyuqlikka tekkizilishi bilan qizaradi). Agar 
z ond o ‘n ikki barm oqli ichakka o ‘tgan b o l s a , u n d a tiniq, sariq- 
tillarangli, ishqoriy reaksiyadagi c h o ‘zilu v c h an suyuqlik c h iq a
boshlaydi (bu suyuqlikni k o ‘k lak m u s q o g ‘oziga tekkizilsa, u 
qizarm aydi, lekin qizil lakm us q o g ‘oz k o ‘karib ketadi). Bu birinchi 
porsiya o ‘n ikki ba rm oqli icha k d a n c h iq q a n b o i i b ,
A
porsiyasi 
d e b ataladi. Agar o ‘t pufagidagi suyuqlik tekshirilm oqchi b o l s a ,
95

---

ichakka 2 0 —30 ml iliq 30 % li m agneziy sulfat eritm asi yoki 
ilitilgan 100 ml p ro v a n m oyi yoki 30 ml 5— 10 % li p e p to n
eritmasi yuboriladi. O r a d a n 15—20 m in u t o ‘tgach, o ‘t pufagining 
r e f le k to r qisqarishi va O d d i s fm k te r in in g o c h ilis h i o q i b a tid a
pufakdagi o ‘t chiqa boshlaydi va u 5 porsiya deb ataladi. U 
A
po r- 
siyasiga qaraganda ancha to ‘q va quyuq boMib, o ‘zida k o ‘p m iqdorda 
o ‘t pigm entlarini tutadi. B unday o ‘t 30—40 ml ajraladi. O ra d a n
bir q a n c h a vaqt o ‘tgach, a n c h a tiniq o ‘t porsiyasi ajrala boshlaydi, 
lekin u 
A
porsiy a sig a n i s b a t a n t o ‘q r o q b o ‘ladi. Bu j ig a r d a n
ajralayotgan o ‘t b o ‘lib, jigar y o l la r id a n chiqadi va С porsiyasi 
deb ataladi. S h u n d a n s o ‘ng z o n d ohistalik bilan c hiqarib olinadi.
0 ‘n ikki barm oqli icha k d a n olingan suyuqlikning avval rangi, 
hidi, reaksiyasi, ferm e n tla ri, oqsil m o d d a la ri, p ig m e n tla ri, o ‘t 
kislotalari aniqlanib tekshiriladi. U c h porsiyani ha m m ikroskopda 
tekshirish kerak.
В
porsiyasida k o bp m iq d o rd a shilliq va leykotsitlarning boMishi 
o ‘t pufagi y a llig la n g a n in i k o ‘rsatadi: shu e le m en tlarn in g С p o r ­
siyasida b o lis h i o bt y o ‘llarida yalliglanish jarayoni borligidan dalolat 
beradi. Leykotsitlar va shilliqdan tashqari olingan porsiyalarda 
eritrotsitlar, epiteliy hujayralari, xolesterin kristallari, lyambliyalar 
va turli bakteriyalarni topish m u m k in .
* •
96

---

5-bob.