Ichki kasallikiar

1.3. Kasallik haqida tushuncha
K asallik -
organizm va eng m u h im ichki org an la r norm al 
funksiyasining buzilishidir. K engroq m a ’n o d a kasallik — tashqi va 
ichki m u h itn in g zararli t a ’sirotlari natijasida organiz m norm al 
yashash faoliyatining buzilishi b o ‘lib, organizm him oya kuchlarining 
s a fa rb ar etilishiga 
q a r a m a s d a n , m o sla n u v c h a n lig in in g susayib 
ketishi bilan xarakterlanadi.
18

---

Kasallik inson organ iz m in in g u m u m iy dardi b o ‘lib, u yem i- 
ruvchi va m oslashtiruvchi 
hodisalarning birgalikda davom etib 
borishi, lekin m oslashtiruvchi hodisalarning kamlik qilib qolishi 
bilan x a ra k te rla n a d i, natijada k o ‘p in c h a m e h n a t qobilyatining 
vaqtincha yoki butunlay kamayishiga olib keladi.
1.4. Etiologiya to ‘g ‘risida tushuncha
Etiologiya —
kasallik yoki patologik holatning kelib chiqish 
sababini anglatadi. Kasallikni keltirib chiqaradigan tashqi va ichki 
sabablari bor. Tashqi om illarga infeksion, m exanik, fizik (harorat) 
va boshqa om illa r kiradi.
Infeksiya.
Patogen (kasallik tu g ‘diruvchi) m ikroorganizm lar 
(streptokokk, p n e vm okokk, dizenteriya tayoqchalari va boshq.) 
h a m d a viruslar kasallik sababchisi b o ‘lishi m u m k in . U la r sog‘lom
o d a m organizm iga yoki t o ‘g ‘ridan t o ‘g ‘ri b e m o rd a n , y o ‘talganda, 
aksirganda, s o ‘lagidan, tom ogfi h a m d a yuqori nafas yoNlaridan 
chiqadigan shilimshiq, balg'am ni tarqatib atrofdagilarga yuqtirganda 
o ‘tadi (infeksion havo - to m c h i y o ‘li bilan o ‘tish) yoki qanday 
b o ‘lm asin b iro r m ik ro o rg a n iz m la r bilan ifloslangan oziq -o v q a t 
m ahsulotlari bilan birga tushadi (yuvilmagan sabzavot-m evalarni 
yeyish, qoNlarning kir boNishi).
Infeksiya b e m o r n in g ajralm alari bilan ifloslangan bu y u m la r 
o rqali, s h u n in g d e k , c h a n g d a n h a m yuqishi m u m k in . Patogen 
m i k r o o r g a n i z m l a r t e r i n i n g s h ik a s t la n g a n j o y i d a n ( t i r n a l g a n , 
shilingan jo y la rid a n ) ichkariga o ‘tib, yiringli teri kasalliklari — 
pioderm iyalarga sabab boMishi m um kin.
Parazitar kasalliklar tirik q o ‘zg‘atuvchilar tufayli paydo b o ‘la- 
digan kasalliklarning katta guruhini tashkil etadi. Bularning eng 
k o ‘p tarqalgani ge lm intoz (gijja kasalligi)dir. G ijjalar k o 'p in c h a
sog‘lom o d a m n in g hazm yo llariga tuxum lari tushib qolishidan 
yuqadi (yuvilm agan q o ‘llardan, gijjalar tashib yurishi m u m k in
b o i g a n uy hayvonlariga j u d a yaqin yurish natijasida). Parazitar va 
infeksion kasalliklarning q o ‘zg‘atuvchilari bir qa n c h a hollarda q o n - 
s o ‘rar h a sh aro tla r orqali o l a d i . C h u n o n c h i , bezgak chivinlari bez- 
gak q o ^ g 'a tu v c h ila rin i, kanallar ensefalit va boshqa kasalliklarning 
q o ‘zg‘atuvchilarini yuqtiradi.
Infeksiyalar paydo b o l i b , avj olib borishida organizm ga qanday 
b o l m a s i n b iro r turdagi patogen m ikroorganizm larning o l is h i g in a
em as, balki o rganiz m ning qarshiligi ha m m u h im rol o ‘ynashini 
aytib o l i s h kerak. M u d o m t o l a q o n l i ovqatlanm aslik, jism o n iy va
19

---

asabiy z o lriqishlar, sovuq qotib yurish natijasida o rg an iz m n in g
za ifla shib qo lish i u n in g in fe k sio n kasalliklarga k o ‘r sa ta d ig a n
qarshiligini kamaytirib boradi.
M exanik omillar.
M exanik sabablar tufayli paydo boMadigan 
kasalliklar jum lasiga m iya silkinishi, lat yeyishi, ja ro h a tla n ish i, 
suyaklar sinishi (suyaklarning ochiq va yopiq sinishi), b o ‘g ‘in- 
la m in g chiqishi va boshqalar kiradi. K o ‘krak qafasi lat yeyishi 
tufayli travmatik plevrit (plevra yalliglanishi), travmatik pnevmoniya 
( o ‘pka y alliglanishi, zotiljam) paydo boMishi, shuningdek, plevra 
yorilib, plevra b o ‘shlig‘iga havo o ‘tishi — pevm otoraks vujudga 
kelishi m um kin. Mexanik shikastlar og‘ir patologik holatlarga sabab 
b o ‘lishi, m a s a la n , u m u r t q a p o g bo n a si sinib, o rq a m iya uzilib 
ketishiga, q o n tom irlari shikastlanib q o n ketib qolishiga sabab 
b o ‘lishi m um kin.
Bir q a d a r z o ‘raygan o g ‘riqqa sabab boMadigan m exanik shikast 
shokka olib kelishi m u m k in (o d a m n in g o ‘zidan ketib, arterial 
b osim ining keskin pasayib, rangi o p p o q oqarib ketishi). Vaqtida 
y o rd am k o ‘rsatilmasa, shok shikastlangan o d a m n i o ‘limga olib 
kelishi m um kin.