Iqtisodiyoti

Mamlakatimizda uzum ishlab chiqarish to‘g‘risida ma’lumot 
2016 
2017 
2018 
2019 
Tokzorlar maydoni, ming ga 
131,2 
114,5 
113,3 
120,2 
Hosil beradigan yoshdagi tokzorlar 
maydoni, ming ga 
122,0 
103,6 
100,9 
104,5 
Uzum hosildorligi, sentner/ga 
142,3 
157,0 
157,5 
153,5 
Uzum yalpi hosili, ming tonna 
1613,1 
1625,5 
1589,8 
1603,3 
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari
Ushbu jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, 2016-2018-yillar 
mobaynida mamlakatimizda hosil berish yoshidagi tokzorlar maydoni 
kamayishi kuzatilgan. Shunga mutanosib ravishda uzum yetishtirish 
hajmi ham kamaygan. 2019-yilda esa uzum maydonlari ko‘paygan. 
2019-yil holatiga uzum yalpi hosili bo‘yicha Samarqand (564,4 
ming tonna) va Buxoro (199,4 ming tonna) viloyatlari yuqori 
ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgan bo‘lsa, Jizzax viloyati (28,9 ming tonna), 
Sirdaryo 
(12,5 
ming 
tonna) 
viloyatlari 
va 
Qoraqalpog‘iston 
Respublikasida (10,1 ming tonna) eng past ko‘rsatkich qayd etilgan. 

---

472 
Uzum hosildorligi bo‘yicha esa Farg‘ona (270,8 sentner/ga), Andijon 
(224,1 sentner/ga) va Buxoro (203,8 sentner/ga) viloyatlari yuqori 
ko‘rsatkichga ega bo‘lgan bo‘lsa, Surxondaryo viloyati (99,0 
sentner/ga), Qoraqalpog‘iston Respublikasi (98,2 sentner/ga) va Jizzax 
viloyatida (86,9 sentner/ga) eng past ko‘rsatkich qayd etilgan. 
Yurtimizning janubiy mintaqasi bo‘lgan Surxon vohasi o‘ziga xos 
iqlim sharoitlariga ega va bu ayrim mevali daraxtlarni, jumladan, anor, 
xurmo, anjir va boshqalarni yetishtirish imkonini beradi. Bundan 
tashqari, viloyatda mevalar boshqa viloyatlarga nisbatan ertaroq pishib 
yetiladi. 
Ushbu 
imkoniyatlardan 
samarali 
foydalangan 
holda 
Surxondaryo 
viloyatida 
mevachilikdan 
yuqori 
daromad 
olish 
imkoniyatlari mavjud va shu imkoniyatlardan foydalanish lozim. 
Jumladan, Surxondaryo viloyatining Sherobod tumani anor, Oltinsoy 
tumani uzum, Denov tumani xurmo, Sariosiyo, Uzun va Boysun 
tumanlari esa olma, gilos, pista kabi mevalarni yetishtirish uchun juda 
qulay tabiiy sharoitlarlarga ega. Ushbu imkoniyatlardan samarali 
foydalanish uchun ushbu hududlarda bog‘dorchilikka ixtisoslashgan 
fermer xo‘jaliklari va klasterlar faoliyatini rivojlantirish, mevalarni 
saqlash inshootlarni ko‘paytirish, mevalarni qayta ishlovchi korxonalar 
faoliyatini yo‘lga qo‘yish, ichki va tashqi bozorlarda sotishni samarali 
tashkil etish uchun esa logistika markazlarini tashkillashtirish maqsadga 
muvofiqdir.
Tabiiy-iqlim sharoitlari ta’sirida yurtimizda yetishtirilayotgan 
meva va uzumning sifati va ta’m xususiyatlari juda yuqori darajada 
bo‘ladi. Shu sababli respublikamizda yetishtirilgan mevalarga xorijiy 
mamlakatlarda, ayniqsa Rossiya Federatsiyasida talab yuqori. Shuni 
e’tiborga olgan holda, meva va uzum yetishtirishni ko‘paytirish, aholi 
ehtiyojlarini to‘liq qondirish hamda xorijiy mamlakatlarga eksport 
qilishni yo‘lga qo‘yish bo‘yicha tadbirlarni izchil amalga oshirib borish 
lozim. 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019-yil 11-
iyundagi 481-sonli qarori bilan tasdiqlangan O‘zbekiston Respublikasi 
Qishloq xo‘jaligi vazirligi huzuridagi Bog‘dorchilik va issiqxona 
xo‘jaligini rivojlantirish agentligi qoshidagi Bog‘dorchilik va issiqxona 
xo‘jaligini rivojlantirish jamg‘armasi to‘g‘risidagi nizomning 6-bandiga 
ko‘ra, maydoni 35 gektardan ziyod bog‘larda suvdan maxsus 
foydalanish yoki suvni maxsus iste’mol qilish bo’yicha vakolatli 
organlar tomonidan beriladigan tegishli ruxsatnomaga asosan suv 
chiqarish uchun burg‘ilangan quduqni, shuningdek, daryolar, kanallar 

---

473 
va boshqa suv havzalaridan suvni tortish uchun nasos stansiyasini 
qurishga har 35 gektar uchun 120 million so‘mdan oshmaydigan 
miqdorda subsidiya ajratiladi. Yangi tokzorlar uchun esa bir dona 
artezian quduq yoki nasos stansiyasi qurishga har 10 gektarga 120 mln. 
so‘mgacha subsidiya beriladi, ya’ni subsidiya beriladigan maydon hajmi 
3 barobarga kamaytirilgan. Shuningdek, uzumchilikda ishlatiladigan 
asbob-uskunalar va texnikalar bojxona to‘lovlaridan ozod etilgan.
Mamlakatimizda ozuqa ekinlari ekilgan maydon to‘g‘risidagi 
ma’lumotlar 20.15-jadvalda keltirilgan. Ushbu jadval ma’lumotlaridan 
ko‘rinib turibdiki, Jizzax, Qashqadaryo, Namangan, Toshkent va 
Farg‘ona viloyatlarida ozuqa ekinlari maydoni so‘nggi yillarda keskin 
kamaygan. Vaholanki, chorvachilik mahsulotlari ishlab chiqarishni 
ko‘paytirishda chorva mollarini yetarli darajada ozuqa bilan ta’minlash 
hal qiluvchi rol o‘ynaydi.
20.15-jadval