Фитопрепаратлар кимёси ва технологияси фанидан

Silliq va tishli yuza jo‘vali tegirmonlar
. Bu maydalagichlarni ish unumi yuzasining 
tuzilishiga bo\liq. Tish yuza jo‗vali tegirmon silliq yuzasiga nisbatan ancha katta 
bo‗laklarni xam maydalash imkoniyatiga ega. 
Bolg‘achali tegirmon
-ichki devori zirxlangan qalin metalldan tayyorlangan tana, 
markaziy o‗qga o‗rnatilgan diskdan iborat bo‗lib, uning markazidan devorga qarab, bir 
nechta bol\acha o‗z o‗qi atrofida qimirlamaydigan qilib o‗rnatilgan bo‗ladi. Tananing 
tubiga echiladigan elak o‗rnatilgan bo‗lib, maydalangan modda elakdan uzluksiz o‗tib 
ketaveradi. Bu esa maydalash jarayonini tezlatadi. 
Tebranma xarakatli tegi
rmon. Maydalanish darajasini oshirish va jarayonni 
jadallashtirish maqsadida tebranma xarakat qiluvchi tegirmondan foydalaniladi. Bu 
tegirmon nomuvozanat o‗qga o‗rnatilgan va ichida zo‗ldirlari bo‗lgan do‗mbiradan tashkil 
topgan. Uning tebranma tezligi daqiqasiga 1500 dan 3000 gacha bo‗ladi. 
Kolloid tegirmonlar
–o‗ta mayda talqon olish uchun ishlatiladi. Tegirmon tez 
aylandigan makrutiysimon \ildiraklardan iborat bo‗lib, ularning o\irligi 0,005 mm ni 
tashkil qiladi. Jism bu oraliqdan o‗tib maydalaniladi. 
Zo‘ldirli tegirmon
-bir jinsli kuknlarni olishda qulay va tuzilishi jixatidan qulay va 
sodda. Zo‗ldirli tegirmon do‗mbira va uning ichiga joylashtirilgan xar xil kattalikdagi (50-
150 mm gacha) po‗lat yoki chinnidan tayyorlangan zo‗ldirlardan iborat bo‗ladi. Zo‗ldirlar 
orasidagi xom ashyo ishqalanish kuchi va markazdan qochuvchi kuch ta‘sirida 
maydalanadi. Tegirmonning ma‘lum tezlikdagi xarakatida zo‗ldirlar markazdan qochuvchi 
kuch ta‘sirida yuqoriga ko‗tarilib, zo‗ldir o\irligi bu kuchni engganda u pastga tushib xom 
ashyoni zarb bilan urib maydalaydi. Agar tegirmon do‗mbirasi katta tezlikda aylanganda, 
zo‗ldirlar markazdan qochuvchi kuch ta‘sirida do‗mbira devoriga yopishgan xolda 
aylanaveradi, urinish sodir bo‗lmaydi, natijada tegirmonning ish unumi pasayib ketadi. 
Agar do‗mbiraning aylanish tezligi mo‗ljaldagidan kam bo‗lganda, markazdan qochuvchi 
kuch sust bo‗lib, zo‗ldirlar ko‗tarilmaydi. Bunda xom ashyo etarli bajarilmaydi.

---

Dismembrator
- asosan tik xolatda o‗rnatilgan aylanuvchi diskdan iborat bo‗lib, disk 
xarakatda bo‗ladi. Disklar yuzasiga bir necha qator aylanma tishlar o‗rnatilgan bo‗lib, 
korpusdan ochiladigan qopqoqdan va xampadan tashkil topgandir. Disk yopilganda bo‗ 
tishlar bir-birining orasiga kiradi. Disk xarakatga kelganda maydalanadigan xom ashyo 
tishlar orasiga tushib katta kuch bilan uriladi, kesiladi va ezilib maydalanadi. 
Dismembratorning qulayligi konstruksiya va tuzilishi sodda va qulaydir. Dismembratorda 
faqat bitta baraban xarakatda bo‗ladi. Agar tegirmon disklarining ikkalasi xarakatda 
bo‗lsa, dezintegrator deb yuritiladi. 
O‘simlik xom ashyosini ekstraksiyasi:
 
Tuzilma ishlash prinsipi usimlik xom ashyoni 
erituvchida kup marta ishlov berishga asoslangan. birinchi bulib xom ashyo ekstraktorga 
solishga tayyorlanadi, undan keyin mernikga undan erituvchi tushadi. Ekstraktor sovutgich 
– ekstraktorga ulangan. Bu jarayon kerakli vaktgacha davom etishi mumkin. Xosil bulgan 
konsentrlangan ekstrakt yiggichga tushadi, ikkinchi marta ekstraksiyada ekstraktorga 
yangi erituvchi solinadi va ekstraksiya tugagach uni keyingi yiggichga tushadi, bu jarayon 
dorivor modani tulik olguncha davom etadi. Bundan kup martalik ekstraksiyada fakatgina 
birinchi ekstrakt konsentralangan xisoblanadi. Keyingi ekstraksiyalar pastrok 
konsentratsiyali ekstrakt xosil buladi, bundan kolgan dorivor moddani olish uchun 
kullaniladi. Bu tuzilma kup martali ekstraksiya olib borilgan sababli kup vakt ketadi va 
kup erituvchi ketadi. SHu sababli bu tuzilma kimmatga tushadi.