9-sinf Biologiya

21-
 
bilet biologiya 

---

 
1)
Simbioz gipotezasi. Simbioz ikki va undan ortiq turlar ning birgalikda yashashidir. Bunda 
ular bir -birlari bilan hamkorlik 
qilib yashaydi. Hujayralar va hujayra ichida ham simbiotik muno sabatlar mavjud. Xlorella deb 
ataluvchi yashil suvo'ti, ayrim infu zoriyalar sitoplazmasida fotosintez jarayonini amalga oshiradi 
va 
xo'jayin hujayrani ozuqa moddalar bilan 
ta’minlaydi.
Simbioz gipotezasiga ko'ra, eukariot hujayra bir-biri bilan 
simbioz holda 
yashovchi, 
har 
xil tiplarga mansub, ko'p hujay ralardan hosil 
bo'ladi. Gipotezada 
ta’kidlanishicha,
mitoxondriya 
va xloropla stla 
r 
must a qil kelib chiqishg 
a 
ega va proka riot hujayra sifat iia pa ydo bo'lga n. 
Ma s 
a 
I 
a 
n, mitoxondriyalar aerob prokariot lardan kelib chiqqan deyiladi. Yadroning paydo 
bo'lishini xo'jayin hujayraning DNKsi bilan bog'liq degan taxmin mavjud. 
Yadro hosil bo'lgandan so'ng, uning membranalaridan endo plazmatik to'r, Golji majmuasi va 
undan esa lizosoma hamda va kuola hosil bo'lgan deyiladi. Bu taxminlarni isbotlovchi bir qator 
dalillar ham mavjud. Bularga mitoxondriya va xloroplastlarda DNK va RNKning mavjudligi, 
ularning bo'linishini prokariot hujayrani bo'linishiga o'xshashligi va boshqalar. 
Invaginatsiya gipotezasi. Bu gipotezaga ko'ra, eukariot hu jayraning ba’zi o
rganellalari 
hujayraning tashqi membranasini in vaginatsiyasi (sitoplazmaga botib kirishi) natijasida hosil 
bo'lgan. Invaginatsiya gipotezasi eukariot hujayra ko'p hujayralardan emas, balki bitta 
hujayradan kelib chiqqan deb tushuntiradi. Bu 
gipoteza xloroplast, mitoxondriya va yadroning qo'sh membrana larining kelib chiqishini oson 
tushuntirib beradi. 
Ko'p genomli gipoteza. Ushbu gipotezaga ko'ra, eukariot 
hujayralar prokariot hujayralardan ular genomining ayrim qismlar ga bo'linishi, bu qismlarning 
asta-sekin muayyan funksiyani ba jarishga moslanishi natijasida paydo bo'lgan. Ko'p genomli 
taxmin 
haqiqatga yaqin bo'lib, yadro va sitoplazmani plastik jarayonlarni 
o'xshashligi bilan isbotlanadi. 
2)
Jinsga birikkan holda nasldan naslga o'tish. Morgan va uning 
shogirdlari jinsiy xromosomalar orqali jinsni aniqlash bilan birga jinsga 
bog'liq holda irsiylanishni ham aniqladilar. Ularning 
qayd qilishicha, genlar faqat autosomalarda emas, balki jinsiy xro mosomalarda ham joylashgan 
bo'ladi. Shunday genlar ishtiroki da rivojlangan belgilar jinsga bog'liq holda irsiylanadi. 
Masalan, Drozofilada ko'zning qizil 
(A), 
oq (a) bo'lishini ta’min etuvchi gen jinsiy X
- 
xromosomada joylashgan. Bu belgi jinsga bog'liq holda 
irsiylanadi. 
Odamda ham jinsiy xromosomalarda joylashgan genlar rins ga bog'liq holda irsiylanishi isbot 
etildi. Masalan, odamda gemofi liya (qonning ivimasligi) hamda daltonizm (qizil va yashil 
ranglarni 
ajrata olmaslik) kasalliklarini belgilovchi genlar X-xromosomada 
joylashgan. Bu 
kasalliklar jinsgabog'liq holda irsiylanadi. 
Gemo filiya 
kasalligining 
X- 

---

xromosomaga birikkan holda irsiylanishi quyi dagi sxemada keltirilgan. 
Gemofiliya kasalligining irsiylanishi 
quyidagi sxemada 
gemofiliya genini tashuvchi 
(XHXh) ayol bilan, sog'lom er 
как
(XHY) nikohi misolida kel tirilgan. 
Bunday nikohdan tug'il gan o'g'il bolalarning yarmi 
gemofiliya bilan kasallangan bo'ladi. Y-xromosomada joylashgan genlarfaqaf ofadan o'g'il 
bolalarga o'fadi. Hozirgi vaqfda juda ko'p normal va pafologik bel gilarning jinsga bog'liq holda 
irsiylanishi o'rganib chiqilgan. 
3) 20%
--1200 
100%
—
x=60