9-sinf Biologiya

---

9-sinf Biologiya 
1-BILET 
1.
Biologiyaning ilmiy -tadqiqot usullariga kuzatish,taqqoslash,tarixiy,ekspremental usullar 
kiradi. Kuzatish usuli eng dastlabki usullardan bo'lib,bu usul yordamida tirik organizmlarning 
miqdor va sifat ko'rsatkichlarini tariflash mumkin.Kuzatish usuli bugungi kunda ham o'z 
ahamiyatini yo'qotmagan.Taqqoslash usuli.Bu usulda olingan malumotlar bn 
hujayra 
nazariyasi,bioge netik va irsiy o'zgaruvchanlikning gomologikqatorlari qonuni kashf etilgan. 
Tarixiy usul Ch.Darvin nomi bn bog'liq. Bu usul biologiyada chuqur sifatiy o'zgarishlarning 
vujudga kelishiga sabab bo'lgan omillarni o'rganadi. Mazkur usul.yordamida organik dunyoning 
evolitsion talimoti yaratildi. Ekspremental. O'rta asrlarda Abu Ali ibn Sino boshlagan bo'lsa,fizika 
va kimyo fanlari ravnaqi tufayli keng qo'llanila.boshladi. 
2.
Ribonuklein kislata-RNK. RNK yadro,sqoplazma,mqoxondriya,plastida va ribosomalar 
tarkibida uchraydi. Nuklein kislotalar 2 xil bo'ladi DNK-dezoksiribonuklein kislota va RNK-ribo 
nuklein kislota. Nuklein kislotalarning biologik ahamiyati nihoyatta katta. Ular hujayra 
oqsillarining sintezlanisida, irsiy axborotlarning nasldan naslga o'tishini taminlaydi. 
3.
AA-yumoloq aa-noksimon BB-qizil bb-sariq 
AaBb x AaBb 
Bunda 9:3:3:1 nisbat bo'ladi 
2-bilet biologiya 
1)
Tiriklikning tuzilish darajalarini hozirgi zamon biologiya fani malekula, hujayra, organizm, 
populyatsiya-tur, biogeotsenoz va biosfera darajlariga bo'lib o'rganadi. 
Molekula bosqichida aynan tirik materiya uchun xos bo'lgan quyosh nuri energiyaga aylanishi, 
ya'ni modda va energiya almashinuvi, irsiy axborot berilishi kuzatiladi. 
Hujayra darajasida irsiy axborot berilishi, modda va energiya almashinuvi va tiriklikning bir 
butunligi ta'minlanadi. 
Organizm.Tiriklikning organizm darajasining birligi individ hisoblanadi. 
Populatsiya-tur. Bir tur arealida uzoq muddatdan beri 
yashab kelayotgan, boshqa 
populyatsiyalardan alohidalashgan erkin chatishib serpusht nasi beradigan individlar yig'indisiga- 
populyatsiya deyiladi. 
Biogeotsenoz. Uning asosiy vazivasi energiya to'plash va tarqatish. 
Biosfera. Biosferaning elementar birligi biogeotsenoz hisoblanadi. Bu jarayonda barcha modda va 
energiyanin davriy aylanishi kuzatiladi. 
2)
ATF-Adenozintrifosfat kislota. 
Bir malekula 
ATF 
40 
kkj 
energiya 
hosil 
qiladi. ATF ham tuzilishi jihatdan nukleotidlar qatoriga 
kiradi. U Azotli asos(adenin)uglevod 
(riboza) va fosfat kislota 
qoldig'idan tashkil topgan. Mitoxondriya va Xloroplastlarda ko'p miqdora ATF ajraladi. 
3)
Pichan tayoqcha bakteriyasini mikroskopda ko'rish. 
Ishning maqsadi. Pichan bakteriyasini mikroskopda ko'rish. 
Kerakli jihozlar. Mikroskop va u bn ishlash uchun zarur jihozlar, pichan ivitmasi, metilin ko'k 
bo'yog'i akvarium devori yoki ko'lmak suvdan olingan suv o'tlar. 
Ishning borishi. 

---

1.
 
Kolbaga suvbn birga bir neca pichan bo'laklaridan soling va kolbaning og'zini paxta 
bn 
berkiting 
2.
 
Kolbadagi aralashmani 15 minut davomida qaynating. 
3.
 
Qaynatilgan aralashmani filtrlab 
20-25C 
haroratda bir necha kun saqlang. 
4.
 
Hosil bo'lgan aralashmani sirtidagi yubqa pardadan shisha naycha yordamida bir bo'lagini 
olib uni buyum oynasiga joylashyiring. 
5.
 
Qoplagich oyna ostiga suyultirilgan siyoh yoki metilen sinkasi (ko'k bo'yoq) tomizing. 
6.
 
Havo rang ostida harakatcha bakteriyalar bn birga yyltiroq ovalsimon tanachalar ya'ni sporalar 
ham ko'rinadi. 

---