9-sinf Biologiya

17-
 
bilet biologiya 
1)
Plastidalar - o'simlik hujayralarining organoidlari. Ular anor ganik moddalardan birlamchi 
uglevodlarni hosil qilishda ishtirok 
etadi. Plastidalarning uch xil turi mavjud:1. Leykoplastlar - rangsiz bo'ladi. Ular o'simliklarning 
rang siz qismlarida, masalan, poyasi, ildizi, tugunaklarida bo'ladi. 
Leykoplastlar monosaxarid 
va 
disaxaridlardan kraxmal hosil qi lishda ishtirok etadi (ayrim 
leykoplastlarda oqsil va moylar ham 
to'planadi). 
2.
 
Xloroplastlar - bu organoidlar o'simliklar bargi, bir yillik
 
novdalari 
va 
pishib yetilmagan mevalarida ko'p bo'ladi. Xloroplast larda fotosintez jarayoni 
amalga oshadi. Xloroplastlarda ATF ham sintezlanadi. 
3.
 
Xromoplastlar - har xil rangga ega plastidalar. Ular gullar
 
va mevalarga 
rang beruvchi 
karotinoidlardan iborat. 
Gultojibarg lar 
va 
mevalarning 
har 
xil 
ranglarda sariq, qizil, zarg'aldoq kabi 
bo'lishi xromoplastlarga bog'liq. Plastida membranalari orasidagi 
bo'shliqda DNK, RNK va ribosomalar bo'ladi. Plastidalar 
o'z 
on togenezida biri-ikkinchisiga 
aylanib turadi. Xloroplastlarxromo plastlarga, leykoplastlarxloroplastlarga aylanadi. 
2)
Genlarning komplementarta’siri turli allelga mansub genlar ba’zi
belgilarning rivojlanishiga bir muncha mustaqil 
ta’sir
etishi 
bilan birga, ko'pincha turli shaklda o'zaro 
ta’sir
ko'rsatadi. Natija da organizmda biron belgining 
rivojlanishi bir necha gen nazora ti ostida bo'ladi. Misol uchun, tovuqning toji har xil zotlarida 
turli shaklda bo'ladi. Bu narsa ikki juft genning o'zaro ta’siri natijasida genlarning alohida
kombin
atsiyasi tufayli tojlarto'rt xil variantda: ya’ni oddiy (aabb), no'xatsimon (aaBB yoki
aaBb), gulsimon toj 
(AAbb, Aabb) yong'oqsimon toj (AABB, AaBB, AABb yoki AaBb)lar shaklida namoyon 
bo'ladi.(Benotipda allel bo'lmagan genlarning o'zaro 
ta’siri
natijasi da organizmda yangi belgining 
rivojlanishiga olib kelishi genlar ning 
komplementar,ya’ni
to'ldiruvchi 
ta’siri
debataladi. Genlar 
ning bunday ta’siri genotipi har xil bo'lgan xushbo'y hidli, oq gulli
no'xatni o'zaro chatishtirishda ham aniq namoyon bo'ladi. Olingan 
birinchi bo'g'in duragaylar qizil rangda bo'ladi. 
Birinchi bo'g'in duragaylar o'zaro chatishtirilganda ikkinchi bo'g'in 
o'simliklarda ajralish: 
9:7 
nisbatda, ya’ni bir fenotipik sinf 
(/1 
6) qizil, 
ikkinchisi (7/16) oq bo'ladi, demak natijaviy nisbat 
91. 

---

Ota-ona o'simliklarning genotipi - AAbb va aaBB bo'lib, ularning har 
biri bittadan dominant (A yoki B) genga ega. Bu dominant 
genlar alohida-alohida holda 
gulga 
qizil rang 
bera olmaydi, shu ning uchun 
ota-ona no'xat 
o'simliklarining guli oq bo'ladi. Kom plementar irsiylanishda fenotip jihatdan ajralish 
F2 
da 9:3:3:1,9:7, 
9:3:4, 9:6:1 
nisbatlarda bo'ladi. 
3) 
A-6 
BO 
D-5 
C-2 E-1 JO 
K-3