Mustaqillik yillarida O‘zbekistonda bozor munosabatlariga asoslan- gan

Xarid haqida qaror. 
Baholash bosqichida iste’molchida tanlov 
yakunida ma’lum markani afzal ko‘rish shakllanadi va eng yoqqan variantni 
sotib olishga ishtiyoq tug‘iladi. Shu bilan birga tovarni sotib olish ishtiyoqi 
va xarid haqida qaror o‘rtasida yana ikki omilning ta’siri paydo bo‘lishi 
mumkin. 
Birinchi omil – boshqa odamlarning xaridga nisbatan munosa- batlari. 
Boshqa odam fikrining salmoqliligi, birinchidan, iste’molchi tomonidan 
tanlangan markaga nisbatan uning salbiy munosabatining jadalligiga, 
ikkinchidan, 
potensial 
sotib 
oluvchining 
boshqalarning 
ishonchini 
qozonishiga. 
Ikkinchi omil – xaridorining fikrini o‘zgartirishi mumkin bo‘lgan, 
avvaldan ko‘zda tutilmagan vaziyatlar. Tasavvur qiling, bizning potensial 
xaridorimiz ishidan ajralib qoldi yoki boshqa yirik xarid qilishiga to‘g‘ri 
kelib qoldi yoxud unga sotuvchi yoqmadi. Shuning uchun xaridorning afzal 
ko‘rishi yoki niyatiga ko‘pincha ishonavermaslik kerak. Xaridor istagining 
o‘zgarishiga xarid haqidagi niyatini keyinga qoldirishiga u anglab yetgan risk 
(xavf, tavakkalchilik) ko‘proq ta’sir etadi. Risk miqdoriga quyidagilar kiradi: 
-xarid uchun talab qilinadigan pul miqdori 
-variantlar bahosi 
-tovar sotib olish niyati 

---

187 
-boshqa odamlar munosabati 
-oldindan ko‘zda tutilmagan holatlar omillari 
-xarid haqida qaror 
Xaridorning tovarning xususiyatlariga nisbatan gumonlariga va 
individning ishonganlik darajasiga ta’sir etadi. Xarid bilan bog‘liq risklarni 
kamaytirish uchun iste’molchilar sotib olishni keyinga qoldiradi, shu bilan 
birga ishlab chiqaruvchi mamlakat va beriladigan kafolatlarga tayanib, yangi 
axborotlar yig‘adi. Marketologlar xaridorlarning xarid bilan kuzatiladigan 
muammolar haqidagi fikrlarni yig‘ish omillarini e’tiborga olishlari va 
iste’molchini ular tomonidan anglashiladigan xatarni kamaytiruvchi 
axborotlar bilan avvalroq tanishtirishlari lozim.