O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

Karam sabzavotlar 
Karam sabzavotlarga oqbosh karam, qizilbosh karam, savoy karami, Bryussel karami, gul 
karam, kolrabi karamlari va boshqa karamlar kiradi. 
Karamlarning tarkibida oziq moddalar uncha ko’p bo’lmasa-da, ular mineral tuzlar va 
vitaminlar manbai ekanligi bilan boshqa sabzavotlardan ajralib turadi. 
Karam boshining zichlashishi uning texnik pishish belgisidir. Ba’zan paydo bo’layotgan 
ichki barglarning kuchli itarishi tufayli karam boshlari yorilib ketadi. Karam boshlarining ichki 
barglari qorong’ilikda o’sadi. Shuning uchun ular rangsiz oppoq, ushlab ko’rilganda mayin va 
mazasi yaxshi bo’ladi. Oqbosh karam asosan ho’l sabzavot sifatida oshpazlikda ishlatiladi va 
tuzlangan karam ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. 
Oqbosh karam
. Oqbosh karam navlari unib etilish vaqtiga qarab ertapishar, o’rtapishar 
va kechpishar navlarga bo’linadi. 
Respublikamizda ertapishar karam navlari ertagi hosil olish uchun plenka ostida o’stirib 
etishtirilmoqda. Shu sababli bu nav karamlar erta bahorda aholi rastionida vitaminlar ayni 
tanqisligi paytida eng zarur xom ashyo hisoblanadi. Respublikamizda ekiladigan ertapishar 
oqbosh karam navlariga Iyunskaya, Nomer pervыy, Gribovskaya 147, Derbentskaya mestnaya
uluchshennaya, Apsheronskaya ozimaya, o’rtapishar va kechpishar navlariga esa Toshkent-10, 
Saratoni, Navro’z, O’zbekiston 133 kabi navlarini kiritish mumkin. 
Chakana savdo tarmoqlarida sotiladigan oqbosh karamlar sifat ko’rsatkichlari bo’yicha 
GOST 26768-85 standarti talabiga, tayyorlanadigan va jo’natiladigan karamlar esa GOST 1724-
85 standarti talabiga javob berishi kerak. 
Biz quyidagi chakana savdo tarmoqlarida aholiga sotilayotgan oqbosh karamlarning 
GOST 26768-85 standarti bo’yicha qanday talablarga javob berishi kerakligini keltiramiz. Bu 
standart talabi bo’yicha oqbosh karamlar sifatiga qarab saralangan va saralanmagan tovar 
navlariga bo’linadi. 
Bu standart talabi bo’yicha oq karam boshlari barra, butun, sog’lom, toza, karam boshi 
yaxshi o’ralgan, o’smagan, shakli va rangi bo’yicha karam naviga xos, qishloq xo’jalik 
zararkunandalari bilan zararlanmagan bo’lishi kerak. Ularning ta’mi va hidi o’ziga xos, begona 
hidlarsiz va ta’mlarsiz bo’lishi lozim. Karam boshi o’rtapishar va kechpishar navlarida zich 
bo’lishi kerak. Ertapishar navlarida esa har xil zichlikda bo’lishiga yo’l qo’yiladi. 
Savdo tarmoqlarida iste’molchilarga sotilayotgan oqbosh karamlarning sifatiga 
qo’yiladigan talablardan yana biri karam boshining sarg’ayib ketgan barglardan va boshqa 
iflosliklardan tozalanganligi hisoblanadi. 
Standart talabi bo’yicha karam boshi to zich yopishib turadigan ko’k yoki oq 
yaproqlarigacha tozalangan bo’lishi kerak. Shuningdek, aholiga sotilayotgan karamlarda karam 
boshidan chiqib turadigan karam o’zagining uzunligi ham me’yorlashtirilgan. Bu ko’rsatkich 
hamma tovar navlarida 3 sm dan ortiq bo’lmasligi ko’rsatib qo’yilgan. 
O’rtapishar va kechpishar karamlar uchun muhim ko’rsatkichlardan yana biri karam 
boshining massasi hisoblanadi. Bu ko’rsatkich karam qaysi vaqtda yig’ishtirib olinganligiga 
bog’liq bo’ladi. Standartda ko’rsatilishicha 1-iyuldan to 1-avgustacha yig’ishtirib olingan 
karamlarning saralangan navlarida har bir bosh karamning massasi 1,0 kg dan, saralanmagan 
karamlarning esa 0,4 kg dan kam bo’lmasligi standartda ko’rsatib qo’yilgan. 
Shuningdek, standartda sirtidagi birinchi va ikkinchi qavat yaproqchalari ozroq 
jarohatlangan karamlar bo’lishiga ham yo’l qo’yiladi va ularning miqdori chegaralanmaydi. 

---

20 
Ikkinchidan to beshinchi qavatgacha yaproqchalari mexanik jarohatlangan karam boshlari 
ertapishar karam navlarida 5,0 % gacha bo’lishiga yo’l qo’yiladi, o’rtapishar va kechpishar 
navlarida esa bu ko’rsatkich chegaralanmaydi. Saralangan karam navlarida esa mexanik jarohatli 
karam boshlari bo’lishiga yo’l qo’yilmaydi. 
Karamlarning har ikkala tovar navlari ham beshinchi qavatdan keyingi yaproqchalari 
mexanik jarohatlangan, yorilgan, chirigan, muzlab qolgan (ichi sarg’aygan yoki qoraygan) karam 
boshlari bo’lishiga yo’l qo’yilmaydi.